Coñecemos a Ruta do Val de Vimianzo e os Muíños de Cambeda
O domingo 29 de outubro foi día de reunión na nosa asociación… e de pasalo ben! Como non, aprendendo e descubrindo o rico patrimonio natural e cultural, neste caso, de Vimianzo. Saímos ben cedo do centro da vila para seguir parte da ruta do Val de Vimianzo, polo seu lado leste. En Trasouteiro, primeira parada para oír a historia do seu pazo e capela, neoclásica do século XIX. Bordeando o castro de Sansobre, chegamos a esta aldea despois de coñecer como son as fermosas alvarizas desta terra onde recoller o prezado mel. Baixo a sombra de frondosas árbores autóctonas, bosques de ribeira, carballos, castiñeiros, e, por suposto, piñeiros e eucaliptos, chegamos á aldea con máis altitude do Val: Cubes. En Rasamonde, máis arquitectura popular, cabazos, fonte e curioso escudo na súa casa grande.
Baixando de Cubes
Xosé María Lema explica a igrexa de San Xoán de Cambeda
Era xa mediodía ao chegarmos á igrexa parroquial de Cambeda, onde tivemos dobre sorte: que o guía fose o experto en arte relixiosa soneirá Xosé María Lema… e que a igrexa estivese aberta! Sereas, monstros e outros seres agóchanse na sacristía dun templo con fermosos e ben conservados retablos. Singular é tamén o enorme hórreo no que o cura gardaba as piadosas colleitas que os fregueses non tiñan máis remedio que doar. Da eira que estaba aos seus pés, pouco queda, como ben nos indicaba Pablo Sanmartín, xa que foi estragada coa construción da estrada.
Un dos remansos do río Cambeda
Se descubrir vellos camiños esquecidos ou resistentes bosques autóctonos no mar de eucaliptos que son os montes soneiráns non fosen sorpresas suficientes, quedaba a ruta dos Muíños de Cambeda. O río vai saltando alegre, aínda que con moi pouca auga, polas rochas de granito que pouco a pouco foi desgastando co paso do tempo. Fervenzas inesperadas, chan repleto de landras e ourizos, muíños e até un batán e unha antiga fábrica da luz van facendo gozar aos sentidos. Desvío do río e toca baixar de volta a Ogas, onde aos pés do castro das Barreiras demos conta dun xantar necesario para repoñer forzas despois deste completo paseo polo noso descoñecido patrimonio.
E o tempo acompañou!
Colaboramos na III Muiñada de Vimianzo
Vimianzo celebra o sábado 21 de outubro a terceira edición da Muiñada, unha recente festa etnográfica que vai mellorando ano a ano. O Seminario de Estudos Comarcais da Costa da Morte colabora en diversos aspectos da organización desta festa e convida a asistir a todas as persoas que queiran pasar unha boa tarde recuperando vellos saberes, sabores e tradicións.
Entre as novidades deste ano destacan a celebración dun mercado retro e de produtos ecolóxicos, ao xeito dunha feira das de antes. A festa amplíase comezando xa ao mediodía e saíndo do Muíño da Agra, trasladándose ás rúas e diferentes establecementos da vila, con Cantos de Taberna, microteatro e Obradoiros de Muiñeira en lugares nada convencionais.
Xa ás 16h a festa vívese baixo as carpas do Muíño da Agra, con sesión café de pota con chulas a cargo dos Campantes da Baña, que darán paso á apertura do Mercado Retro, a feira ecolóxica e unha pequena exposición de imaxes antigas do Val de Vimianzo. Como curiosidade haberá un fotógrafo de época tirando imaxes tamén dos asistentes.
Chega o teatro, coa compañía Trinke Trinke ás 16h45 e co alumnado do IES Terra de Soneira ás 17h30. Estes últimos realizarán unha pasarela de vellos oficios, que dará paso á visita teatralizada ao Muíño da Agra, que se irá facendo en varios pases. Seguidamente comezan os xogos populares, como o gran concurso de debullado de millo, obradoiros de muiñeira, de cantaría e de filloas.
Precisamente isto abrirá o apetito para a Cea tradicional, con broa, empanada de millo, costela, filloas, caldo de rabizas con chourizo, e as esperadas papas de millo, que poucas veces se poden degustar. Para adquirir a bebida ou a cea haberá que pasar polo servizo de banca da Muiñada, xa que daquela o euro non existía, trócanse por “moscosos“!
Coa comida e o magosto popular, a música da foliada de diferentes grupos da zona desembocará na noite de concertos cos grupos Ghaveta, Tanxugueiras e a Compañía do Ruído.
Finalmente, pídese que as persoas que acudan á festa vaian vestidas ao xeito da época. É un xeito moi sinxelo de poder colaborar na ambientación da festa.
Roberto Mouzo Lavandeira, a mirada que dignifica o noso patrimonio
O Concello de Vimianzo inaugura o sábado 8 de abril unha exposición que leva por título Roberto Mouzo Lavandeira, a mirada que dignifica o noso patrimonio. Unha sentida homenaxe ao noso compañeiro na que intervirán Xosé María Lema, Manuel Rivas, Rocío Soto e o alcalde de Vimianzo Manuel Antelo.
Na exposición poderase ver parte do seu gran traballo a prol do patrimonio natural e histórico da Costa da Morte e, nomeadamente, da Terra de Soneira. Unha comarca da que foi recoñecido como Soneirán de honra.
Pode consultar a biografía de Roberto Mouzo Lavandeira nesta ligazón.
En La Voz de Galicia, varias persoas quixeron escribir unhas liñas en homenaxe:
A mirada que dignifica o noso. Moncho Gándara
“Roberto, un home bo”. Xosé Mª Méndez Doménech
Aquel «merlo branco» de Vimianzo. Flori Xoubanova.
Presentación en Berdoias do Calendario 2017
Berdoias é o lugar escollido para presentar o novo calendario do SEMESCOM do 2017 sobre Pazos e casas fidalgas da Costa da Morte.
O venres 16 de decembro ás 20h comezará o acto cunha conferencia do presidente do SEMESCOM, Xosé María Lema Suárez, sobre “Os primeiros apelidos documentados dunha parroquia galega – Berdoias Século XVII”.
Ao finalizar presentarase o calendario 2017 do SEMESCOM.
Unha muiñada para recuperar a tradición do millo
A vila de Vimianzo volveu reunirse ao redor do vello Muíño da Agra para pór en marcha as súas moas. Trátase da segunda edición dunha “antropofesta” como é chamada pola organización, na que non faltan as actividades culturais, lúdicas, gastronómicas e por suposto, musicais. O principal obxectivo da festa é recuperar toda a sabedoría que existe ao redor do traballo do millo e que este ano, coa colaboración do SEMESCOM, nomeadamente Chus Barbeira, leváronse á contorna do Muíño imaxes que había ben tempo non se repetían.
A realización dun documentario polo colectivo Catro Ghatos e a escenificación de varias pezas teatrais ambientadas na época fixo comprender mellor o mundo labrego de metade do século XX para quen non o viviu. Nestas últimas pezas entre outras historias puidemos oír o conto inspirado en feitos reais que lle aconteceu a Manuel Suárez cando era novo. El foi o neno do lobo.
II Simposio de Megalitismo da Costa da Morte no seu contexto atlántico
Os monumentos megalíticos son ben aproveitados noutros lugares para promover o turismo cultural, coma na Bretaña francesa (a principal fonte de ingresos), pero en Galicia seguimos deixando pasar o sol pola porta e o noso goberno segue incumprindo as súas propias promesas (a promoción do Megalitismo da Costa da Morte, anunciado no 2001). Non esquezamos que o famoso dolmen de Dombate, a chamada catedral das antas galegas, estivo, tras as escavacións de 1989, invisible e ó ventimperio uns 16 anos cuberto por unha burda lona de plástico (a chamada “burka de Dombate”). Felizmente agora hai un centro de interpretación presentable, á altura de calquera europeo, pero tiveron que pasar eses longos tres quinquenios (os do goberno de Fraga, casualmente) para que Xunta e Deputación da Coruña se puxesen de acordo, e iso que eran do mesmo signo político.
Hai un ano escribín en diversos medios sobre o abandono por parte da Secretaría de Patrimonio da Xunta de Galicia das 14 antas da Costa da Morte que ela mesma declarada BIC, con moita pompa, cubertas por toxos e silvas, e, polo tanto, invisitables. Desde este organismo non moveron un dedo para mellorar a situación. Tiveron que ser os concellos os que se puxesen man á obra ante tanta desidia: Malpica acondicionou a Pedra da Arca de Cerqueda, Cabana seguiu mantendo as visitas guiadas e organizando actos diversos en Dombate, Zas mandou limpar a Arca da Piosa (a grandiosa “tumba do valente Brandomil” da épica pondaliana) e Vimianzo, que sinalizou a longa ruta do seu territorio, colocou carteis informativos en galego, castelán e inglés en todas as antas, limpounas de maleza e acondicionou os accesos. ¡Todo un exemplo para a Xunta de Galicia!
O domingo día 4 de setembro puxémoslle o ramo ó II Simposio de Megalitismo de Costa da Morte no seu contexto atlántico cunha visita guiada de dous autobuses por catro das principais antas ou dólmens (nós preferimos as denominacións populares galegas de antas, arcas, arquiñas…; ‘mámoa’ xa a demos introducido internacionalmente): Pedra da Arca de Baíñas/Regoelle, Arca da Piosa, Pedra Cuberta e Dombate (popularmente A Fornella de Vilaseco). Asistiron preto de 90 persoas.
O día 2 (re)inauguramos unha Exposición Itinerante que o Seminario de Estudos da Costa da Morte preparada a finais de 2011 e que percorreu moitos centro de ensino (1ª foto). É de loar o labor do Concello de Vimianzo, que acometeu funcións que serían máis ben propias da Secretaría Xeral do Patrimonio, se existise (pero, como comentou algún asistente, “non está nin se lle espera”), coma tal acondicionar os 2 km que separan a estrada asfaltada dos 500 m do tramo final da “tumba do guerreiro Brandomil” (Pondal dixit: a Arca da Piosa) (unha heroicidade a dos dous autobuses que sen medo se aventuraron por esta pista de monte que con urxencia acondicionou minimamente o Concello vimiancés.
O poeta Miro Villar, socio do Semescom, puxo poesía á ruta recitando poemas de autores coma Pondal e Antón Zapata na Pedra da Arca, na “Arca antiga da Piosa” (en honra do valente Brandomil, naturalmente), en Pedra Cuberta e en Dombate. Rodeando as dúas ciclópeas tampas (6 t cada unha) da Arca da Piosa fotografouse o grupo.
Foi o guía (titulado, por certo) o mozo vimiancés Manuel Rial (en Dombate, Ángel Eiroa), pero houbo atinadas colaboracións espontáneas doutros asistentes, coma Evaristo Rial, Pablo Sanmartín, Estevo Lema, Xan Fernández ou Moncho Gándara, que achegaron datos e anécdotas pouco coñecidas.
“Os de abaixo”, o pobo, xa falou: coñece e valora esas “grandes pedras” de 5.000 anos atrás. Malia faceren oídos xordos, cómpre seguir petando nas aínda máis ciclópeas pedras das herméticas murallas de Patrimonio da Xunta de Galicia, que só debe entender por cultura o comecartos da Cidade da Cultura ou as catedrais galegas; o resto non existe: no máis completo abandono (sobre todo o da zona rural). Parafraseando o Cantar do Mío Cid: “Dios, que buen(os) vasallo(s) si hobiese buen(os) señor(es)!”
Texto de Xosé María Lema Suárez
Datas importantes da historia de Alemaña
Xosé María Lema Suárez
Nome oficial: Bundesrepublik Deutschland (‘República Federal Alemá’)
Composta por 16 Estados libres federados (Bundesländer). Capital Berlín.
Poboación: 82 millóns de hab.
Idioma maioritario: o alemán, pero tamén se falan e oficialmente están protexidos, o danés, o sorabo, o romaní e o frisón. O alemán fálase fóra das fronteiras da república (en Austria e no norte de Suíza, e tamén no norte de Italia (Alto Adige ou Tirol do Sur, con capital en Bolzano/Bolzen); o alsaciano considérase un dialecto alemán, aínda que tamén o alemán que se fala en Austria e, sobre todo, en Suíza, se poden considerar dialectos polo difícil que lles resulta ós falantes do alemán oficial a súa comprensión.
As linguas estranxeiras máis usadas no país son o turco, o polaco, os idiomas eslavos balcánicos e o ruso.
O alemán estándar é unha lingua xermánica occidental estreitamente relacionada co inglés, o neerlandés, o flamengo, o luxemburgués e o sueco.
En total, teñen o alemán como idioma nativo arredor de 100 millóns de persoas, case todas na UE, onde é un dos 23 idiomas oficiais e un dos tres de traballo (xunto co inglés e o francés). Dentro da UE o alemán conta con máis millóns de falantes có inglés e có francés (e có italiano e o castelán). No conxunto de Europa supérao o ruso. Segundo as estatísticas, máis do 67 % dos alemáns é capaz de de entenderse noutro idioma (sobre todo o inglés).
Xentilicio: alemán (utilizado por españois, portugueses, franceses < alamáns, tribo xermánica do sur, en contacto cos romanos); xermano (polos ingleses: ‘German’); tedesco (italianos); Deustch (os propios alemáns).
| DATAS | |
| PALEOLÍTICO | |
| Desde hai 600.000 anos a 200.000 anos | Home de Heidelberg (especie extinguida dunha forma primitiva de homo sapiens); individuos alto (1,80 m) e moi fortes (100 kg) |
| Desde hai 230.000 anos a 28.000 anos | Home de Neanderthal (restos achados en 1856 na cova de Feldhofer, no val de Neander, preto de Düsselforf) |
| NEOLÍTICO | |
| 1.800-400 a.C. | Os pobos celtas do sur de Alemaña e Austria desenvolveron a técnica do traballo do metal, configurando varias culturas (campos de urnas, Hallstatt e La Téne) que se difundiron por toda Europa; disque foron os destas últimas culturas os que introduciron o uso do ferro. A cultura dos celtas acabouse fundindo coa dos pobos xermanos. |
| 750 a.C. | Posibles orixes da lingua protoxermánica |
| Séc. I a.C. | Expansión cara ó sur das tribos xermánicas –de maior homoxeneidade idiomática (indoeuropea) que étnica- do norte de Alemaña e do sur de Escandinavia, entrando en contacto coas lexións romanas |
| Ano 0 | ERA CRISTIÁ |
| 9 d.C. | Tres lexións romanas dirixidas por Varo foron aniquiladas por Arminio, xefe dos que-ruscos, na batalla do bosque de Teotoburgo è os romanos non van tratar de conquistar máis territorio, de xeito que a fronteira co Imperio vai quedar establecida permanentemente nas marxes do Rin e do Danubio. |
| Séc. I | Os cronistas romanos clasifican tres grupos de pobos xermánicos: oriental (vándalos, burgundios, godos etc.), setentrional (os de Escandinavia) e occidental (queruscos, francos, frisóns, saxóns, suevos, lombardos, alamáns, turinxios etc.). |
| Ca. 98 | De origine et situ Germanorum («Sobre a orixe e territorio dos germanos»), tamén coñecido como Xermania, obra do historiador romano Tácito que describe os xermanos e o seu país en base ós testemuños de lexionarios, mercadores e viaxeiros. Malia que os considera primitivos, expresa a súa admiración polos valores destes pobos (austeri-dade, dignidade, valor militar), pero tamén critica a súa afección á bebida e ó xogo, a súa tendencia á inactividade en tempo de paz e a súa terrible indisciplina militar. |
| Séc. III | Xurdimento de gran número de tribos xermánicas no oeste: os alamáns, francos, frisóns e turinxios, pobos que inician o período das grandes migracións ou invasións bárbaras traspasando a fronteira norte do Imperio romano. |
| SÉCULOS V-XV | IDADE MEDIA |
| Séculos IV-V | Invasións xermánicas (=bárbaras) no Imperio romano, motivadas polos cambios climá-ticos desfavorables, as crises de subsistencia, o incremento demográfico, o empuxe dos hunos etc.: cruzan a fronteira do Rin, entre outros, os ostrogodos (godos do leste), os visigodos (godos do oeste), os vándalos, os alanos e o suevos. |
| 411 | Os suevos (procedentes da Suabia) atravesan a Galia e entran en Hispania no 409; instálanse na provincia de Gallaecia (NO. da península Ibérica) e fundan o reino suevo, o primeiro reino independente do Imperio romano tras a súa desmembración, que durou máis de 175 anos (do 411 ó 585) |
| 415 | O visigodo Ataúlfo casa con Gala Placidia, irmá do emperador romano Honorio, e funda o reino visigodo, con capital en Tolosa (Toulouse) [419-507]. |
| 429 | Os vándalos, que tamén trataran de se instalar en Hispania, atravesan o estreito de Gibraltar e o seu rei Xenserico funda un reino no norte de África., que se vai dedicar á piratería. |
| Ca. 450 | Tribos xermanas do norte (xutos, anglos, saxóns) desembarcan nas Illas Británicas e relegan os britanos ás “fisterras” (Escocia, Gales, Cornualles). Época da lenda do rei Artur. Parte destes britanos emigran á Armórica (Bretaña francesa) e ó norte da Gallaecia (o bispo Maeloc e a diocese de Britonia). |
| 451 | Meroveo, rei dos francos, derrota a Atila nos Campos Cataláunicos (preto de Châlons-en-Champagne, norte de Francia). |
| 482-511 | Reino franco de Clodoveo (Clovis), que se instala no norte da Galia (actual Francia e Países Baixos) e acaba cos restos do dominio romano occidental. |
| 493-553 | Reino ostrogodo de Italia |
| 714-741 | O franco Carlos Martel somete as tribos xermanas dos alamáns e turinxios e loita contra os saxóns; os bávaros perden a súa independencia. |
| 732 | Carlos Martel frea a invasión musulmá en Poitiers |
| 751 | O papa Estevo II pide axuda ó rei franco Pipino II o Breve contra o rei lombardo Astolfo, e pon a Roma baixo a protección do rei franco, que recibe o título de Patricius Romanorum (‘Protector dos romanos’). Pipino faralle ó papa doazón do ducado de Roma (a Doazón de Pipino), orixe do Estado Pontificio. |
| 768-814 | Reinado de Carlomagno, fillo de Pipino |
| 772-814 | Carlomagno vence os saxóns (xermanos do oeste, de Saxonia) e sométeos, aínda que estes se rebelarían en moitas ocasións. |
| 773-774 | Carlomagno conquista o reino lombardo, proclámase “rei dos francos e dos lombardos” e confirma a doazón de Pipino. |
| 798 | Con máis guerras contra os saxóns, eslavos e ávaros, Carlomagno logra a incorporación ó Imperio carolinxio do territorio comprendido entre a desembocadura do río Oder (norte de Alemaña) e o Adriático |
| 800 | O papa León III coroa emperador a Carlomagno (Romanum gobernans Imperium). |
| 812 | Tratado de Aquisgrán (actual Aachen): Miguel I, emperador de Oriente, recoñece a Carlomagno como emperador de Occidente.
Carlomagno aconsella ó seu fillo Ludovico que non se deixe coroar polo papa, senón que colla a coroa por si mesmo (a Deo coronatus), seguindo a tradición bizantina. |
| 814 | Morte de Carlomagno |
| 814-840 | Ludovico Pío (Luís o Piadoso) consinte que o papa Estevo IV o coroe en Reims, o que supón que só o papa pode outorgar a dignidade imperial |
| 817 | “Ordinatio imperii”: a dignidade imperial será herdada polo primoxénito de Ludovico (Lotario, que xa estaba asociado á coroa); os fillos menores, en calidade de subordinados ó emperador, reciben o goberno dos reinos de Aquitania (Pipino) e de Baviera (Luís o Xermánico) |
| 829 | Malia que no acordo se facía constar que non habería novas divisións, o propio Ludovico creou o reino de Alamania para o seu fillo Carlos o Calvo. |
| 830 | Por esta razón, 1ª rebelión dos fillos de Ludovico (Pipino, Luís e Lotario, que se fixera coroar no 823 emperador de Roma, con xuramento de fidelidade ó papa). |
| 838 | Carlos o Calvo herda Aquitania á morte de Pipino. |
| 840 | Guerra fratricida: Luís o Xermánico e Carlos o Calvo contra Lotario (derrotado no 841 na batalla de Fontenoy) |
| 842 | Xuramento de Estrasburgo entre Luís o Xermánico e Carlos o Calvo (o máis antigo documento que se conserva redactado en antigo alemán e antigo franco) |
| ORIXES PRIMIXENIAS DOS REINOS DE FRANCIA E ALEMAÑA | |
| 843 | Tratado de Verdún: división do Imperio carolinxio en tres reinos: o emperador Lotario I recibe a parte central (a Lotarinxia, do mar do Norte á metade norte de Italia, coas cidades imperiais de Aquisgrán e Roma); Luís o Xermánico a parte oriental (orixe da actual Alemaña) e Carlos o Calvo a occidental (orixe da actual Francia). Só formalmente se conserva a unidade do Imperio. |
| Entre os fillos e netos destes reis seguirán habendo loitas e as fronteiras destes reinos variarán con moita frecuencia; nunca foron estables, como é lóxico. | |
| 919-1024 | ÉPOCA DOS EMPERADORES SAXÓNS |
| 910 | Fundación da abadía de Cluny |
| 919-936 | Henrique I, rei dos francos e dos saxóns |
| 936-973 | Otón I o Grande |
| 962 | Otón I o Grande é coroado emperador en Roma do Sacro Imperio R.X. |
| 962-1806 | SACRO IMPERIO ROMANO XERMÁNICO |
| 973-983 | Otón II |
| 983-1002 | Otón III, que intenta no 996 reconstruír o Imperio de Carlomagno |
| 1002-1024 | Henrique II o Santo, que fora elixido emperador porque se sabía que non podería fundar unha dinastía (era impotente: mantivo coa súa muller, santa Cunegunda de Luxemburgo, un matrimonio ‘branco’, e tal castidade forzosa valeríalle para a súa posterior canonización). Así e todo, disque someteu a súa muller a unha ordalía –facéndoa camiñar descalza sobre ascuas- porque sospeitaba da súa infidelidade. |
| 1007 | Fundación do bispado de Bamberg, cidade protexida polo emperador Henrique, para a evanxelización dos eslavos do río Meno (Main). |
| 1024-1125 | OS EMPERADORES SÁLICOS |
| 1024-1039 | Herda o imperio Conrado II, neto de Conrado o Roxo de Lorena |
| 1033 | Incorporación do reino de Borgoña ó Sacro Imperio, por herdanza (ó que se opoñen os señores feudais borgoñóns). |
| 1039-1056 | Herique III, coroado emperador en 1047 |
| 1056-1106 | Henrique IV, que no 1075 logra someter os saxóns, sempre en rebeldía. |
| 1074 | O papa Gregorio VII (o monxe Hildebrando, de Cluny, de carácter austero), tras un Concilio en Roma, sanciona a imposición do celibato ós cregos. |
| 1075 | Novo concilio romano: prohíbese que os cregos reciban cargos dos laicos: inicio da loita das Investiduras entre o papado e o Imperio Xermánico. O papa Gregorio VII ameaza ó emperador Henrique IV coa excomuñón. |
| 1076 | Sínodo de Worms: Henrique IV e os bispos alemáns declaran deposto o papa.
–Concilio lateranense: Gregorio VII depón e excomunga o emperador, liberando os seus súbditos do xuramento de fidelidade. |
| 1077 | Ante a rebelión dos seus súbditos, o emperador atravesa os Alpes en inverno e permanece tras días descalzo ante o castelo de Canosa (onde estaba o papa refuxiado) para implorar o seu perdón; obteno tras prometer a arbitraxe papal en todos os conflitos |
| 1080 | O emperador incumpre a palabra e faise coroar emperador polo antipapa Guiberto de Rávena.
-O emperador acosa a Gregorio VII, refuxiado no Castel de Sant’Angelo en Roma; liberáno os normandos de Roberto Guiscardo, refuxiándose en Salerno, onde morre, consciente de ter fracasado no intento de subordinar a Igrexa e o Imperio á autoridade papa (deste xeito, subsiste a doutrina da orixe divina do poder imperial). |
| 1122 | Concordato de Worms entre Henrique V e o papa Calisto II, que dá fin á 1ª fase da loita das Investiduras: o emperador renuncia a conceder a investidura espiritual representada polo báculo e o anel (para bispos e abades, dignidades canónicas reservadas ó papa), pero si outorgará a investidura temporal representada polo cetro e a espada (bens cedidos en feudo). |
| 1125-1137 | Morre o emperador Lotario II e empezan as loitas entre os güelfos de Saxonia (partidarios da Casa de Baviera e do Pontificado) e os xibelinos (da Casa de Suabia e do emperador) |
| 1137-1254 | O IMPERIO DOS HOHENSTAUFEN |
| 1152-1190 | Frederico I Barbarroxa, da dinastía suaba dos Hohenstaufen, pretende instaurar un gran Imperio de Occidente con capital en Roma, pero recibe a oposición do papa Alexandre III è sucédense moitas guerras en Italia (ata seis ou sete campañas) entre os partidarios do papa (güelfos) e do emperador (xibelinos) |
| 1188 | Dieta de Worms: o emperador Frederico I emprende a 3ª Cruzada, morrendo en San Xoán de Acre en 1191. |
| 1209 | Otón IV nomeado emperador, pero é excomungado polo papa Inocencio III, que coroa a Frederico II, educado baixo a súa tutela |
| 1250 | Continúan as loitas dinásticas. En 1250 morre Frederico II na Puglia (Italia). |
| 1250-54 | Reinado de Conrado IV, pero more nunha batalla e con el rematan os Hohenstaufen è empeza un período de interregno, sendo un dos aspirantes á coroa imperial alemá Afonso X o Sabio de Castela, por ser fillo de Beatriz de Suabia. |
| 1273-1356 | INÍCIASE O PERÍODO DO IMPERIO ELECTIVO XERMÁNICO |
| 1257 | Dobre elección de Afonso X de Castela e de Ricardo de Cornualles è acórdase instaurar un sistema electivo: a) formación dunha orde de príncipes electores (3 eclesiásticos e 4 leigos); b) renuncia do Sacro Imperio Xermánico á política italiana e á idea dun Imperio universal.
-máis adiante, cunha nova Constitución imperial, favorécese a elección dos candidatos das casas de Luxemburgo e, despois de 1417, a de Habsburgo austríaca para asegurar o dualismo do Estado: a división do poder entre o emperador e o Imperio; refórzase a influencia leiga para evitar a inxerencia do papa na elección do emperador (segundo a Bula de Ouro, de 1356, o papa só poderá elixir “o rei dos romanos” designado polos electores). |
| LIGA DAS CIDADES XERMANAS MERIDIONAIS | |
| 1254 | Liga das cidades renanas (para asegurar a tregua no interregno) |
| 1376 | Liga das cidades suabas |
| 1389 | Paz xeral de Eger e renuncia ás Ligas e fin da política independente das cidades meridionais |
| PROXECTO DUN IMPERIO PANESLAVO | |
| 1373-1419 | Wenceslao, rei de Bohemia, goberna despoticamente. Contra el organízase a Liga dos Cabaleiros |
| 1410-1437 | Sexismundo de Luxemburgo logra coroarse emperador |
| 1414-18 | Concilio de Constanza, convocado polo emperador Sexismundo para acabar coa división da Igrexa: persistía o Cisma de Occidente (desde 1378), división Aviñón-Roma (chegou a haber ata tres papas) |
| 1415 | Execución de Jan Hus, reformista bohemio, e rebelión violenta do catolicismo bohemio contra a Igrexa Católica e o Sacro Imperio Xermánico (rebelión antixermánica dos checos). |
| 1419 | 1ª Defenestración de Praga e división dos husitas en utraquistas e taboritas. |
| O IMPERIO MUNDIAL DOS HABSBURGO | |
| 1438-39 | Extinta a dinastía de Luxemburgo, cinxe a coroa xermana Alberte II, da casa de Habsburgo, austríaca |
| 1440-93 | Frederico III, emperador |
| 1477 | Os Habsburgo adquiren o ducado de Borgoña |
| 1491 | Acordo hereditario dos Habsburgo con Bohemia e Moravia |
| 1493-1519 | Maximiliano I de Austria (Habsburgo), emperador dun amplísimo territorio: Países Baixos, Lorena-Palatinado, Borgoña, toda a actual Alemaña e boa parte de Polonia, Bohemia, Moravia, Baden-Würtemberg, Baviera, Austria…. |
| 1496 | Filipe o Fermoso (natural de Bruxas), fillo de Maximiliano, casa coa infanta Juana de Castela e introduce neste reino a Casa de Habsbrugo en 1506 |
| 1495-1521 | Diversas Dietas (Worms, Colonia…) intentan dar unha Constitución imperial para evitar o fraccionamento territorial |
| SÉCULOS XVI-XVIII | IDADE MODERNA |
| 1500 | Nace en Gante (Flandres) o príncipe Carlos, fillo de Filipe o Fermoso e de Juana de Castela. |
| 1517 | O 18-09 desembarca en Villaviciosa (Asturias) o príncipe flamengo Carlos de Habsburgo, Carlos de Gante, herdeiro das coroas de Castela (tras a abdicación de súa nai, recluída nun convento en Tordesillas) e Aragón (tras a morte do seu avó Fernando o Católico (1516).
O 31-10 Martiño Lutero fixa na igrexa de Wittenberg as 95 teses contra as indulxencias. |
| 1518 | Morre o cardeal Cisneros, rexente de Castela. Na 1ª sesión das Cortes de Castela esixíuselle a Carlos, para ser recoñecido rei, “el respeto a las leyes de Castilla y que aprendiese el castellano”. El accedeu, pero a cambio dun crédito de 600.000 ducados. No reino de Aragón as negociacións aínda foron máis arduas. |
| 1519 | Morre Maximiliano de Austria e o seu neto Carlos postúlase como emperador do Sacro Imperio Xermano, cousa que logra mediante subornos ós electores e certas concesións (os banqueiros Fugger de Augsburgo financian a súa elección a cambio do monopolio das minas de mercurio de Almadén). |
| 1520 | Despois de conseguir financiamento nas Cortes de Santiago e A Coruña para para a súa elección (400 mil ducados) o rei Carlos I embarca na Coruña para ser coroado emperador.
-23-10: Carlos de Gante foi coroado en Aquisgrán emperador do Sacro Imperio Romano Xermánico co nome de Carlos V, como é coñecido na historia europea. Tiña 20 anos e era o rei máis poderoso de Europa. |
| 1521 | Batalla de Villalar (Valladolid), onde as tropas imperiais fieis a Carlos I vencen ás das Comunidades de Castela (os xefes casteláns Padilla, Bravo e Maldonado foron executados).
–Edicto de Worms, co que Carlos V pretendía acabar coa disidencia de Lutero declarándoo herexe. |
| 1526 | Dieta de Spira, que consagraba a relativa tolerancia relixiosa entre protestantes e católicos baixo o lema “Cuius regio, eius religio”. |
| 1529 | Nova Dieta de Spira: ante a intención dos católicos de anularen a tolerancia relixiosa, os luteranos protestaron è serán chamados ‘protestantes’ |
| 1530 | 25-6: Confesión de Augsburgo: declaración de fe dos reformistas luteranos ante o emperador Carlos V dos líderes luteranos (Philip Melanchton), coa aprobación de M. Lutero e asinada por sete príncipes alemáns.
-3-8: os teólogos católicos refutan a doutrina luterana. |
| 1532 | Paz ou tregua de Núremberg entre o emperador e os líderes protestantes. |
| 1545 | Dieta de Worms: os estados protestantes alemáns néganse a asistir ó Concilio de Trento (1545-1563) |
| 1547 | Batalla de Mühlberg: Carlos V vence o exército protestante da Liga de Esmalcalda; vitoria pírrica, pois non logra conter o protestantismo. |
| 1552 | Fúndase en Roma o Collegium Germanicum, dedicado a formar sacerdotes alemáns para introducir a Contrarreforma. |
| 1555 | Paz de Augsburgo, que proclama a liberdade relixiosa nos Estados alemáns e consagra a excisión do cristianismo de Occidente. |
| 1556 | Carlos V abdica e retírase ó mosteiro de Yuste (Estremadura): lega ó seu fillo Filipe II a coroa de España (Castela e Aragón), as posesións italianas, os estados da Casa de Borgoña e os territorios do Novo Mundo; ó seu irmán Fernando cédelle o Imperio alemán e os territorios austríacos. |
| 1555-1564 | O emperador Fernando I procura manter a paz relixiosa. Fracasa na súa tentativa de unificación confesional. |
| 1563 | Iníciase a Contrarreforma en Baviera (baluarte do catolicismo alemán). Xesuítas como san Pedro Canisio (o segundo apóstolo de Alemaña) van ser fundamentais neste propósito. |
| 1564-1576 | Maximiliano II prohíbe a publicación dos decretos do Concilio de Trento e declárase neutral en materia confesional. O protestantismo segue espallándose polo norte do Imperio. |
| 1576-1612 | Rodolfo II, educado en España polos xesuítas, introduce a Contrarreforma nos dominios da casa de Habsburgo. Vive en Praga como un misántropo, e rodéase de alquimistas e astrónomos (Kepler, Ticho Brahe). |
| 1583 | Triunfo da facción católica en Colonia: o arcebispo, convertido ó protestantismo, é expulsado da cidade. |
| 1596 | Persecución de protestantes en Estiria, por orde do arquiduque Fernando. |
| 1609 | O rei Maximiliano I de Baviera funda a Liga Católica co apoio de España. |
| 1618 | 2ª Defenestración de Praga, chispa que deu orixe á Guerra dos Trinta Anos: ó ser proclamado rei de Bohemia Fernando de Estiria, xefe da Liga Católica, os protestantes checos lanzaron polas ventás do pazo imperial a dous funcionarios católicos do rei. Cando Fernando II foi proclamado emperador, os bohemios escolleron como rei o elector palatino Frederico V, calvinista e xefe dos protestantes. |
| 1618-1648 | Guerra dos Trinta Anos, que afectou sobre todo ó Imperio alemán. Causas:
A) relixiosas: intento do emperador Fernando II de impoñer o catolicismo; loitas relixiosas en Bohemia. B) Políticas: intento do mesmo emperador en transformar en hereditario o Imperio alemán, que era electivo; rivalidade entre o emperador e varios príncipes alemáns. C) Intento de Francia de arruinar a Casa de Austria (Habsburgo) e restablecer o equilibrio europeo. D) Rivalidade comercial no mar Báltico dos alemáns cos dinamarqueses e suecos. |
| 1648 | Paz de Westfalia: no último período da Guerra dos Trinta Anos (o período francés), Francia entrou na guerra a favor dos protestantes e a loita estendeuse dos Pireneos ó Báltico. Os terzos españois foron vencidos en Flandres na batalla de Rocroi (1643), e o emperador Fernando III, ante o perigo de que as tropas francesas (Luís XIII, cardeal Richelieu) tomasen Viena en 1648, asinou a paz. |
| 1648 | Consecuencias da Paz de Westfalia:
a) o emperador de Alemaña recoñeceu que os 335 príncipes do seu Imperio eran soberanos en cada un dos seus estados confederados; b) estableceuse a completa liberdade relixiosa en Alemaña; c) Suecia e Dinamarca ampliaron os seus territorios a custa do Imperio alemán; d) Alemaña devolveu a Francia Alsacia e Lorena; e) A Confederación Helvética (Suíza) e os Países Baixos (Holanda) sepáranse do Imperio e independízanse; f) desaparece a hexemonía dos Habsburgo en Europa, e tamén marca a fin da hexemonía española en Europa. |
| Despois de 1648 | Despois de Westfalia: O Imperio alemán componse de 335 territorios soberanos con órganos de goberno repartidos entre o emperador e o Imperio: Chancelería da Corte en Viena; Chancelería imperial en Maguncia (Mainz), p.ex. A Dieta imperial (desde 1663 en Ratisbona) permanente é unha asemblea articulada en tres grupos: 8 príncipes electores; 165 príncipes non electores; 61 cidades imperiais. Só para a guerra se prevía un exército imperial (improvisado). O emperador só era un señor territorial máis. |
| 1640-1688 | O Gran Elector Frederico Guillerme (da casa de Hohenzollern) crea o Estado prusiano, no norte de Alemaña (estados de Brandenburgo e Prusia), con capital en Berlín. |
| 1669 | Austria afírmase como gran potencia, obtendo dos turcos toda Hungría e Transilvania. |
| 1700-1740 | Créase a monarquía dualista austro-húngara, e Viena convértese na capital do novo imperio Austro-Húngaro |
| 1711-1740 | 1713: Carlos VI rei de Austria tras renunciar ás súas pretensións ó trono de España (Guerra de Sucesión española 1700-1713) asina o Tratado de Utrech.
-o non ter sucesión masculina, publicou a Pragmática Sanción (1713) para asegurar o trono para a súa filla María Teresa |
| 1740-48 | Guerra de Sucesión austríaca, provocada pola invasión de Silesia de Frederico II de Prusia. Na Paz de Aquisgrán (1748) sería recoñecida no trono imperial, pero Austria entregou Silesia a Prusia. |
| 1789 | Iníciase a Revolución francesa, que, pola súa oposición ó absolutismo monárquico, chocará cos imperios alemán e austríaco. |
| 1792 | Invasión de Francia por tropas austroprusianas contra os revolucionarios franceses. Vitoria francesa en Valmy e retirada do exército invasor |
| 1800 | Napoleón derrota o exército austríaco en Marengo |
| 1805 | Napoleón atravesa o Rin, vence o exército austríaco en Ulm e ocupa Viena. Na batalla de Austerlitz vence a austríacos e rusos. |
| IDADE CONTEMPORÁNEA | |
| FIN DO SACRO IMPERIO ROMANO XERMÁNICO è CONFEDERACIÓN DO RIN | |
| 1806 | Confederación do Rin, protectorado francés que supón o desmembramento do Imperio alemán.
-6-8: presionado por Napoleón, Francisco II renuncia á coroa imperial, o que supón o remate do Sacro Imperio Romano Xermánico. –outubro 1806: Napoleón vence os prusianos en Jena e entra en Berlín. |
| 1813-15 | A loita contra os exércitos imperiais de Napoleón van facer espertar o nacionalismo alemán è toda Europa aliada contra el: desde Gran Bretaña e España a Rusia. |
| 1814 | 6-4: tras seren derrotadas as tropas francesas en Rusia e en España (en Galicia xa o foran en xuño de 1809), Napoleón abdica e será recluído na illa de Elba. |
| 1815 | Marzo: Napoleón desembarca en Cannes e inicia o Imperio dos Cen Días. |
| 1815 | 18-6: batalla de Waterloo: Napoleón é vencido definitivamente por unha coalición internacional (prusianos, austríacos, británicos) ó mando do duque de Wellington. |
| CONFEDERACIÓN XERMÁNICA | |
| 1815 | set. 1815: créase en Viena a Santa Alianza, intento dos monarcas absolutistas de Rusia (ortodoxo), de Prusia (protestante) e de Austria (católico) de erradicar o liberalismo e volver á monarquía absoluta.
– neste congreso tamén se constitúe a Confederación Xermánica, creada para manter a integridade dos estados alemáns: 39 estados soberanos cun imperio (Austria) e cinco reinos (Prusia, Baviera, Württemberg, Saxonia e Hannover); ten unha Dieta (congreso) con sede en Fránkfurt. Cada un destes estados (Land) tiña leis e sistemas de gobernos propios, pero existía unha forte conciencia, nacida nas guerras napoleónicas e estimulada por intelectuais (Fichte, Hegel, Ranke) de formar parte dunha única nación: a nación alemá (idea romántica e historicista de nación, que existe aínda que o pobo non teña conciencia diso: unha mesma historia, unha mesma lingua, unha mesma idiosincrasia…). Este tipo de nacionalismo oponse ó da revolución francesa (nación = pobo). |
| 1816 | Nace en Tréveris (Trier) Karl Marx, creador do marxismo. |
| 1831 | Morre W.F. Hegel, o pensador máis importante da época e representante do “idealismo alemán”. O seu pensamento influirán en Karl Marx e no materialismo histórico. |
| 1834 | Créase a Deutscher Zollverein (‘Unión aduaneira alemá’), baixo a presidencia de Prusia, que abarca a 25 millóns de persoas e supón unha etapa previa á unificación política. |
| 1840 | Morre Frederico Guillerme III de Prusia, que se aferrara ós principios da Sta. Alianza (perseguiu os liberais, suspendeu reformas constitucionais, aprazou o decreto de abolición da servidume dos labregos etc.) |
| 1840-1861 | Frederico Guillerme IV de Prusia amnistía os perseguidos políticos e pon fin ás desordes católicas de Colonia iniciadas en 1837 (conflito co estado prusiano polos matrimonios mixtos; os bispos católicos opoñíanse á secularización e propugnaban o control relixioso da educación). |
| 1848 | Revolución de marzo. Enfrontamentos entre obreiros e militares en Berlín (barricadas). F. Guillerme IV acaba prometendo unha Constitución.
-tamén houbo levantamentos en Viena, e o príncipe Metternich ten que fuxir. -Marx e Engels publican o Manifesto Comunista. |
| A UNIFICACIÓN ALEMÁ | |
| 1862 | O rei Guillermo I de Prusia nomea Primeiro Ministro a Otto von Bismarck, o chanceler de ferro, que fortalece o exército e inicia a época do militarismo xermánico con miras a lograr a unificación alemá combinando a guerra e a diplomacia. |
| 1864 | Guerra dos Ducados: Austria e Prusia, aliados, eliminan no ducado de Holstein a administración danesa e anexionan á Confederación Xermánica o ducado de Schlewig, territorio danés habitado por alemáns. |
| 1866 | Guerra contra Austria. A derrota austríaca permitiría excluír Austria da unificación; disólvese a Confederación Xermánica e créase a Confederación alemá do Norte, presidida polo rei prusiano. |
| 1870 | Guerra franco-prusiana, provocada para estimular o patriotismo alemán fronte a un inimigo secular (lembranzas da invasión napoleónica). Vitoria dos prusianos en Sedán e anexión de Alsacia e Lorena, cunha poboación falante dun dialecto alemán, o alsaciano. |
| II IMPERIO (REICH) ALEMÁN (1871-1918) | |
| 1871 | Proclamación do II Reich alemán: unha alianza de monarcas (Luís II de Baviera entre eles) que recoñecen a preeminencia do rei de Prusia Guillerme I, convertido en káiser ‘emperador’. (En 1861 Italia lograra a súa unificación, con Vítor Manuel II, rei do Piemonte, como soberano)
Lógrase por fin a ansiada unificación alemá, pero con moitos matices. O modelo político foi unha monarquía constitucional confederal, conservando os antigos Estados unha grande autonomía interna (sobre todo aqueles que achegasen axuda financeira; Baviera e Würtemberg teñen o privilexio do exército, correos e impostos propios. O poder central controla o exército, as aduanas, o comercio e as comunicacións. O órgano supremo do Reich é o Consello Federal (Bundesrat) con poder lexislativo e dereito a control (o seu presidente é o rei de Prusia, xefe supremo do exército, é quen nomea o chanceler (1º Ministro), que só é responsable ante o emperador. O Reichtag (Parlamento) é elixido por sufraxio universal masculino, pero conta cunha autonomía moi relativa. |
| 1871 | Lei do Púlpito, para limitar a influencia política do clero. Bismarck gobernou co apoio dos partidos conservadores, pero non só tivo a oposición do incipiente Partido Socialdemócrata Alemán (SPD), senón da Igrexa Católica. |
| 1888-1918 | Reinado do káiser Guillerme II |
| 1890 | Destitución de Bismarck, debido ó triunfo nas eleccións do Partido Socialdemócrata (SPD), que reclama os dereitos da clases obreira. A SPD nacería a partir das ideas do revisionismo de Eduard Bernstein, que renuncia á ditadura do proletariado e acepta entrar no sistema burgués de partidos para lograr o poder polas urnas. A Socialdemocracia alemá sería a 1ª en conseguir un certo estado de benestar para a clase obreira. |
| 1890-1914 | Tensións prebélicas en Europa polas rivalidades imperialistas dos grandes Estados-nación (p.ex., a rivalidade franco-alemá, os intereses coloniais, as tensións nacionalistas (Estados-nación imperialistas; nacións sen Estado que desexan telo). |
| 1914 | Sistema de alianza europeas: a) Tripla Alianza (Imperio alemán, Imperio Austrohúngaro e Italia); b) Triple Entente (Gran Bretaña, Francia e Imperio ruso). |
| 1914-1918 | I GUERRA MUNDIAL |
| 1914-18 | I Guerra mundial; dous bandos:
a) Os Imperios centrais (Imperio alemán, Imperio Austrohúngaro, Imperio turco e Bulgaria); b) Os aliados: Gran Bretaña, Francia, Imperio ruso (Italia en 1915, EE.UU. en 1917, ano en que a Rusia bolxevique de Lenin abandona a guerra) |
| 1918 | 7 out.: o goberno alemán pídelle armisticio ó presidente Wilson è a influencia da Revolución rusa provoca sublevacións de obreiros e militares en Hamburgo, Hannover e Múnic (ó estilo dos sóviets).
-7 nov.: proclamación da República en Baviera. Revolución en Berlín. -9 nov.: abdicación de Guillerme II, que foxe a Holanda è proclamación da República alemá. -10 nov.: rebelión espartaquista dos socialdemócratas radicais (Liebknecht, Rosa Luxemburg) que propugnan a ditadura do proletariado. 11 nov.: armisticio que dá fin á guerra, en base ós 14 puntos de Wilson è derrota dos Imperios alemán e austrohúngaro. |
| 1919-1939 | PERÍODO DE ENTREGUERRAS |
| 1919 | Tratado de Versalles (das potencias vencedoras con Alemaña):
a) perdas territoriais de Alemaña: Alsacia e Lorena a Francia; Eupen e Malmedy a Bélxica; o norte de Schleswig a Dinamarca; Posnania, Prusia Occidental e Alta Silesia a Polonia. -Danzig convertida en cidade libre. -o Sarre será administrado durante 15 anos por Francia b) condicións militares (redución do exército, ocupación da zona do Rin, supresión do servizo militar obrigatorio. c) condición económicas: fortes indemnizacións de guerra ós vencedores. d) condicións morais: Alemaña declarada responsable da guerra. e) disolución do Imperio alemán e destitución do káiser è Alemaña pasa a ser unha república. |
| 1918-1933 | A REPÚBLICA ALEMÁ DE WEIMAR |
| 1918 | -nov.: pacto entre a facción moderada da socialdemocracia (Friedrich Ebert) e o exército (xeneral W. Groener) è nace a República de Weimar (cidade do land de Turinxia), sede da Asemblea de Weimar (1918-19) |
| 1919 | -xan.: militares de dereitas asasinan os líderes do movemento espartaquista (‘Garda Vermella’), Liebknecht e Rosa Luxemburg, e afogan este movemento comunista. |
| 1919-1925 | Friedrich Ebert (SPD) é elixido presidente da República, á fronte dun goberno de coalición cos católicos e co Partido Demócrata Alemán. |
| 1919 | Constitución da República de Weimar:
-República federal, parlamentaria e democrática. -Parlamento constituído polo Reichstag (deputados electos) e o Reichsrat (representantes dos Länder). |
| A República tivo a hostilizade da alta burguesía (contraria á lei das 8 horas, á contribución sobre rendas etc.), do exército e de grupos da extrema dereita.
-a extrema esquerda adopta unha táctica insurreccional (Kurt Eisner proclama unha República dos soviets en Múnic) |
|
| 1920 | Nunha cervexería de Múnic, un antigo cabo do exército de orixe austríaca, Adolf Hitler, funda o Partido Obreiro Alemán Nacional Socialista (partido Nazi) |
| 1923 | Ocupación da zona do Ruhr por Francia e Bélxica como garantía dos seus créditos. |
| 1923 | 9-11: Putsch de Múnic: golpe de estado de Hitler e Ludendorff en Múnic, co apoio do Comisario Xeral do Estado para Baviera, Von Kahr. è co apoio do exército e da policía, Hitler é encarcerado (no cárcere escribe Mein Kampf ‘A miña loita’).. |
| 1925-1934 | Von Hindenburg, presidente da República |
| 1930 | Caída de Müller, último chanceler socialdemócrata è agrávanse as crises. |
| 1932 | Xullo: eleccións xerais con vitoria (sen maioría absoluta) do Partido Nazi (14 millóns de votos e 230 deputados no Reichstag; os comunistas logran 89 deputados è o triunfo desata a violencia dos nazis contra comunistas e socialdemócratas.
-Hindenburg oponse á designación de Hitler como chanceler e convócanse novas eleccións: -6-11: os nazis perden 3 millóns de votos; avance nacionalista e comunista |
| 1933-1945 | ALEMAÑA BAIXO O NAZISMO |
| 1933 | -30-01: Hitler (chanceler) forma goberno de coalición con nacionalistas, independentes e católicos, con Von Papen como vicechanceler.
-27-02: os nazis incendian o Reichstag e bótanlles a culpa ós comunistas è persecución oficial dos partidos de esquerda. -05-03: novas eleccións ó Reichstag: os nazis obteñen 17 millóns de votos (maioría absoluta); os socialdemócratas 7 millóns; comunistas 4.800.000 e nacionalistas 3 millóns. -13-03: creación do Ministerio para a Educación do Pobo e da Propaganda, ó cargo de Joseph Goebbels. -21-03: disolución do Parlamento è detencións arbitrarias de membros da oposición política -07-4: Lei de Unificación dos Länder: abolición do sistema federal a prol do centralismo estatal. -maio: prohibición de partidos e sindicatos, a excepción do Partido Nazi, o único (para asegurar a unidade do Partido e do Estado). |
| 1934 | -Creación da GESTAPO (Policía secreta do Reich), controlada por H. Himmler, xefe supremo das SS è reprímense todos os movementos da oposición è os inimigos políticos son enviados a campos de concentración (Dachau, preto de Múnic, foi un dos primeiros).
-30-06: a Noite dos coitelos longos (asasinato masivo dos principais dirixentes das Sturmabteilung (SA, grupos armados de asalto) non leais a Hitler) – Agosto: morre o presidente Hindenburg e Hitler asume tamén a presidencia como Führer (‘o guieiro’) e chanceler de todos os alemáns, integrados todos no Partido Nazi e as súas agrupacións -pacto de non agresión con Polonia. |
| 1935 | Reinstauración do servizo militar obrigatorio.
Leis de Núremberg: a pureza de sangue para a supervivencia do pobo alemán (prohibidos os matrimonios mixtos cos xudeos etc.) |
| 1936 | Denuncia do Pacto de Locarno de 1925 e ocupación da Renania desmilitarizada(fin do Pacto de Versalles)
-agosto: Xogos Olímpicos de Berlín. -axuda material ós militares sublevados na Guerra civil española, violando o acordo de Non Intervención. |
| 1937 | Protocolo Hossbach: Hitler descobre os seus plans de guerra: conquista do espazo vital alemán pola violencia è xuntar os territorios de fala e cultura alemás. |
| 1938 | 10-01: noite dos cristais rotos, contra os xudeos.
13-03: anexión de Austria (Auschluss), confirmada en abril por plebiscito. 01-10: Conferencia de Múnic (Hitler, Mussolini, Chamberlain, Daladier) è cesión a Alemania dos Sudetes checos è non haberá guerra! (Chamberlain e Daladier recibidos triunfalmente) |
| 1939 | 16-03: invasión de Checoslovaquia polos alemáns.
21-03: esixencia a Polonia da anexión de Danzig e do corredor polaco de comunicación entre este territorio e Alemaña è Polonia non acepta e GB e Francia abandonan a política de pacificación e garanten a independencia polaca (pacto do 25-08). 26-03: anexión de Alemaña do territorio Memel de Lituania. 29-08: Pacto de non agresión xermano-soviético (entre Hitler e Stalin, para repartir Polonia). -01-09: invasión de Polonia. Comeza a II GM |
| 1939-1945 | II GUERRA MUNDIAL |
| 1939-1942 | 1ª fase: guerra lóstrego è triunfos rápidos do Eixe Berlín-Roma-Tokio
Fronte occidental: -1940: ocupación de Dinamarca e Noruega. -ocupación de Holanda e Bélxica para invadir Francia -22 xuño: Francia capitula è armisticio de Compiègne e división do país entre a Francia ocupada (oeste e norte) e o goberno de Vichy do mariscal Petain (interior e sueste). -Gran Bretaña soa ante Alemaña: a batalla de Inglaterra (bombardeos). Churchill, 1º ministro dun gobeno de coalición. |
| 1940-41 | Guerra nos Balcáns |
| 1940-42 | Guerra no norte de África |
| 1941 | 21-06: Alemaña ataca a URSS sen declaración de guerra, rompendo co pacto anterior
07-09: ataque xaponés a Pearl Harbour (Hawaii), que decide a entrada dos EE.UU. na guerra, a favor dos aliados. |
| 1942-43 | Batalla de Stalingrado (agosto 42-febreiro 43) è a derrota nazi supón o cambio de rumbo na guerra.
07-11: desembarque dos angloamericanos no norte de África (operación Toch). |
| 1943-1945 | 2ª fase: vitorias dos aliados:
1943: 13-05, derrota alemá no norte de África (El Alamein etc.) -maio: instalación dun campamento militar na Cacharosa (Baio), de Artillería e Infantería, para vixiar a costa, de Malpica a Fisterra. -xullo e agosto: desembarque aliado en Italia -xullo: caída de Mussolini (destituído polo rei Vittore Emmanuele II). |
| 1944 | 06-06: Desembarque de Normandía (Operación Overlord).
-20 xullo: atentado frustrado de Von Stauffenberg contra Hitler -agosto: liberación de París -outubro: o novo goberno italiano decláralle a guerra a Alemaña (loita dos partisanos). -outubro: desmantélase toda présa o campamento militar da Cacharosa (Baio). -decembro: comeza a batalla das Ardenas (ofensiva alemá á desesperada) |
| 1945 | -xaneiro-abril: ofensiva imparable soviética na fronte oriental
-28 abril, capitulación das forzas alemás en Italia. Mussolini executado polos partisanos. -29 abril: Hitler escribe o seu testamento político. -30 abril: suicidio de Hitler, Eva Braun, Goebbels e familia no seu búnker de Berlín. -7 maio: capitulación da Wehmacht no Cuartel Xeral de Eisenhower en Reims. -8 maio: 2ª capitulación no Cuartel Xeral soviético en Berlín, ante o mariscal Zúkov -23 maio: destitución e arresto do goberno de Doenitz (designado por Hitler no seu testamento). -25 setembro: capitulación de Xapón tras o lanzamento das dúas bombas atómica sobre Hiroshima (6-08) e Nagasaki (9-08). |
| ACORDOS DE PAZ E POSGUERRA | |
| 1945 | -4-11 febreiro: Conferencia de Ialta (Crimea, URSS): Churchill, Roosevelt, Stalin.
-26-06: Carta de San Francisco, fundacional da ONU. -xullo-agosto: Conferencia e Acordo de Postdam (Berlín): Churchill, Truman, Stalin e Atlee) è división de Alemaña: a URSS anexiónase Prusia Oriental, a Galitzia Oriental e Polesia; confórmase de novo Polonia cos territorios do leste da liña Oder-Neisse: Pomerania, Silesia, Prusia Oriental, Galitzia Occ.) è evacuación de todos os alemáns residentes en Polonia, Hungría e Checoslovaquia è Estatuto especial para Berlín. -Alemaña, dividida en 4 zonas de ocupación: 1) A Británica (noroccidental), francesa (suroeste: Renania e Würtemberg); americana (centro-sur: Hessen e Baviera) e a soviética (leste). -autorízanse a maior parte dos partidos, a excepción do NazionalSocialista. -reconstitución dos Länder (Alemaña volve ser unha República Federal descentralizada). -20-11: empezan os Xuízos de Núremberg, contra os xefes nazis. |
| 1945-47 | Empezan os enfrontamentos entre os vencedores da IIGM, xerme da futura Guerra fría. |
| 1947-1989/90 | GUERRA FRÍA (BLOQUE OCCIDENTAL / BLOQUE SOVIÉTICO) |
| 1947-53 | Fase álxida da Guerra fría |
| 1948-1961 | Plan Marshall: axudas de máis de 30.000 millóns de dólares dos EE.UU. para a reconstrución da Europa da posguerra: Gran Bretaña, Francia, Alemaña occidental e Italia foron as máis beneficiadas (a España de Franco quedou fóra; só recibiría leite en pé e manteiga para os nenos das escolas). |
| 1948-49 | Bloqueo de Berlín: os EE.UU e os seus aliados xestionaban a creación don estado alemán independente sen contar cos soviéticos que, como resposta, cortaron as comunicación terrestres con Berlín, que quedou bloqueado è realizaríanse máis de 300.000 voos para subministrar a poboación da cidade. O bloqueo foi levantado ó ano seguinte. |
| 1949 | O bloqueo acelerou o proceso de división de Alemaña en dous bloques e Estados: na zona occidental, a República Federal Alemá (RFA)/ Bundesrepublik Deutschland (BRD), coa unión das zonas de ocupación británica, americana e franciesa (capital en Bonn), e na oriental, zona de ocupación soviética, coa creación da República Democrática Alemá (RDA), capital en Berlín leste. |
| 1949-1963 | Konrad Adenauer (CDU), chanceler da RFA. |
| 1957 | A Europa dos 6 (CEE, Mercado Común Europeo): Francia, Alemaña, Italia, Bélxica, Holanda e Luxembrurgo. |
| 1961 | Construción do muro de Berlín: coas axudas do Plan Marshall, a zona occidental de Berlín progresaba máis cá oriental e moitos dos habitantes deste sector pasaban ó outro lado è esta foi a causa de que o goberno da RDA decidise pechar a fronteira urbana coa construción dun alto valado, vixiado por soldados con orde de disparar contra os fuxitivos. |
| 1962-1985 | Coexistencia pacífica na guerra fría e distensión entre os bloques
Antecedentes: -en 1953 morrera Stalin: Nikita Kruschev substitúeo (1953-1971) -en 1960 John F. Kennedy sae elixido presidente dos EE.UU. -en 1963 Kennedy visita Berlín e protesta polo muro: “Eu son berlinés”. -Kruschev e Kennedy souberon salvar momentos álxidos (crise dos mísiles en Cuba, 1962) e favoreceron a distensión. |
| 1963-1966 | Ludwig Erhart (CDU), chanceler da RFA. |
| 1966-1969 | Kurt G. Kiesinger, chanceler da RFA. |
| 1969-1974 | Willy Brandt (SPD), chanceler da RFA
-1970: o socialdemócrata Willy Brandt, favorece a distensión coa súa política de apertura ó Leste (a Ostpolitik): tratados co Pacto de Varsovia, negociacións coa RDA (recoñecemento mutuo) etc. |
| 1974-1982 | Helmut Schmidtt (SPD), chanceler da RFA |
| 1982-1998 | Helmut Kohl (CDU), chanceler da RFA. |
| 1985-1991 | FIN DA GUERRA FRÍA E REUNIFICACIÓN DE ALEMAÑA |
| 1985 | Mikhail Gorbachov accede ó poder na URSS, como secretario xeral do PCUS è impulsará a perestroika (reformas) políticas e a glásnot (transparencia informativa) na URSS |
| 1987 | Tratado de Washington sobre desarme entre Gorbachov e R. Reagan |
| 1989 | -agosto-setembro: apertura da fronteira húngara coa RDA è fuxida de milleiros de alemáns.
-outubro: dimisión de Honecker (presidente da RDA) -9-11: derrubo do muro de Berlín |
| 1990 | -12-09 (Moscova) e 02-10 (Nova York): Acta de Unificación (reunificación das dúas Alemañas) è anexión da RDA pola RFA, baixo a presidencia de Helmut Kohl |
| 1994 | Abandonan Alemaña as derradeiras tropas soviéticas de ocupación. |
| 1998-2005 | Gerhard Schröder (SPD), chanceler da RFA |
| 2005- ? | Angela Merkel (CDU), chanceler da RFA (e da UE !). |
| En resumo, de 1949 á actualidade | Os cristiándemócratas (CDU) gobernaron, con 5 chanceleres, entre 1949 e 1969, entre 1982 e 1998 e desde 2005 á actualidade en diversas coalicións co Partido Liberal Democrático (FDP), o Partido Alemán (DP) e mesmo cos socialdemócratas.
O Partdo Socialdemócrata Alemán (SPD) gobernou con 3 chanceleres entre 1969 e 1982 co apoio do FPD e entre 1998 e 2005 co apoio do partido Alianza 90/Os Verdes. Helmut Kohl foi o que máis tempo botou no cargo (16 anos), pero a súa correlixionaria Angela Merkel (xa con 10 anos) leva camiño de superalo. |
Viaxe ó sur de Alemaña (e nordeste e centro de Francia) 9
| 9º día (Freitag / venres 28 agosto)
Dijon – Limoges: 493 km |
|
| Dijon – Macon | 127 km |
| Macon – Cluny | 25 km |
| Cluny – Limoges | 341 km |
| TOTAL | 493 km |
A ABADÍA DE CLUNY**
No mundo cristián de Occidente había necesidade de reformar as ordes monásticas. No 743 declárase obrigatoria a regra de san Bieito de Nursia nos conventos do reino franco. No 816 Bieito de Aniane emprende unha 1ª reforma, moi ríxida. Nos sécs. X-XI acométese a 2ª reforma, como consecuencia do feudalismo monástico e das inxerencias dos señores feudais laicos ó reivindicar xurisdición sobre conventos situados nos seus dominios, nace o movemento ou reforma cluniacense, que irradia das abadías de Cluny e de Gorze.
Cluny: vista da abadía actual (foto XMLS)
O 11-9-910 Guillerme I, duque de Aquitania, doa a vila de Cluny ó papa para que fundara nela un mosteiro con doce monxes; o doador tiña pouco poder, e así garantía a protección papal. Na carta de fundación establécese a libre elección do abade polos monxes.
Pola súa estrita adhesión a un código beneditino reformado, Cluny converteuse nun mosteiro que marcará un camiño a imitar no estilo de vida monacal en Occidente, desde finais do séc. X.
O grupo coa parte orixinal conservada da igrexa de Cluny
A Regra clunisienne foi adoptada por outros mosteiros, e Cluny crea unha extensa orde federada na que os administradores das casas subsidiarias estaban subordinados ó abade de Cluny. Os priores (non abades) reuníanse en Cluny unha vez ó ano, rendían contas e informaban.
Maqueta do que foi a abadía de Cluny
Os cluniacenses propugnan a reforma da economía e administración monástica (os seus mosteiros foron modelos de produción agrícola autosuficiente, como as villae romanas), a protección exclusiva do papa –e non a do bispo ou señor-, a implantación dunha estrita disciplina e o reforzamento da autoridade do abade. Preto de 200 mosteiros pasan a formar unha congregación situada baixo a obediencia do abade de Cluny. A orde convértese así na máis importante de Europa nesta época: espallouse por Borgoña, o val do Ródano, Provenza… Os monxes cluniacenses viñeron a Galicia polo Camiño de Santiago, que lles debe a eles o gran pulo que tivo nos séculos XI e XII, e influíron na vida monástica e relixiosa dos reinos do norte peninsular (Navarra, Castela, León e Galicia).
O noso simpático (e sincero) guía, que loou a nosa exquisita educación dicindo que eramos “muy civilizados” e que non pareciamos españois (“después de los italianos, los más ruidosos”)
Varios dos seus abades foron figuras relevantes con sona internacional, e o mosteiro gozou dun gran prestixio. Do séc. X, o da grande expansión, destacan os abades Bernón, san Odón, Aimar e Maiolo (chamado o “árbitro dos reis”, pola súa relación coa aristocracia; rexeitou o papado no 973). No séc. XI, san Odilón dirixe o mosteiro durante 55 anos. No ano 1016 o papa Bieito VIII decretou que os privilexios de Cluny se estendesen ás casas subordinadas, e así o resto das comunidades bieitas sentíronse máis motivadas para seguiren o modelo. No 1049 san Hugo de Semur foi nomeado abade; home de grande elocuencia e sentido político (tivo grande influencia na Querela das Investiduras, entre o emperador e o papado).
Nesta centuria, Cluny foi o instrumento máis eficaz na implantación da reforma gregoriana; moitos papas e legados pontificios procedían da abadía. A orde difunde os principios da reforma fronte ós vicios da Igrexa ligada ós estados feudais (a simonía e o nicolaísmo).
No séc. XII, no 1109, foi nomeado abade Pons (Poncio) de Melgueil, que continuou coa idea do engrandecemento da orde, e, para iso, iniciou a construción de Cluny III, unha abadía xigantesca que acabaría con todas as doazóns recibidas de León e Castela. As dificultades económicas ocasionaron protestas contra o abade, e tal opulencia fixo que o monacato fose mirando con máis simpatía a orde do Císter, nacida no 1098, máis austera (tamén nas formas arquitectónicas).
Poncio foi a Roma e presentoulle a dimisión ó papa. Substitúeo Pedro o Venerable en 1122, pero tras unha viaxe a Terra Santa en 1126 terá que se enfrontar a Poncio coas armas; Poncio será excomungado e Pedro terá que facer fronte a unhas finanzas catastróficas, agravadas polo roubo do ouro polos mercenarios que o axudaran na loita. Coa morte de Pedro no 1157 a orde cluniacense –acusada de enriquecemento e dun poder temporal excesivo- acrecenta o seu declive; a nova orde dos cistercienses de san Bernaldo, inspirada nos ideais de pobreza e austeridade, ía gañando adeptos.
CLUNY EN GALICIA
A primeira abadía dada a Cluny en Galicia foi a de San Salvador de Vilafrío (Castroverde-Lugo), dada ó abade Hugo polo converso Enego Bermudo no 1075. O resto dos priorados cluniacenses galegos déronse no 1º cuarto do séc. XII, a finais do abadiado de Hugo ata comezos do de Pedro o Venerable, patrocinados ou consentidos polo rei Afonso VI, pola raíña Urraca e tamén por Afonso VII. Dos cinco priorados prinucipais galegos cedidos a Cluny, malia o apoio de Xelmírez á orde, ningún está na diocese compostelá nin no Camiño de Santiago: San Vicenzo de Pombeiro (Pantón) –cedido en 1109 pola raíña Urraca ós monxes de Cluny para asegurarse o seu apoio fronte ós nobres galegos partidarios do seu fillo Afonso Raimúndez (polo tanto, cun propósito antigalego)-; San Martiño de Xubia -cedido en 1113 polo conde Pedro Froilaz de Traba ó abade Poncio de Cluny); Sta. María de Ferreira de Pantón; Valverde (Monforte) e San Salvador de Budiño –dado en 1126 por Gomes Nunes, conde de Toroño, que acabará sendo monxe de Cluny.
Nestes priorados vivían poucos monxes a mediados do séc. XIII, e achegaban a Cluny pouca renda.Contra 1250 a decadencia destes priorados era grande,e os visitadorse acusaban ós abades de daren acubillo a ladróns e cregos incestuosos, e tamén que levaban unha vida disipada (disque vivían con mulleres públicas) e que deixaban arruinar as igrexas.
As tres igrexas de Cluny
A primeira igrexa (Cluny I), da época da fundación (principios do séc. X), respondía ás pautas do estilo carolinxio.
A segunda (Cluny II), de principios do séc. XI , foi un exemplo precoz do románico temperán.
A terceira (Cluny III), levantada na súa maior parte entre 1088 e 1130, foi durante séculos a igrexa máis grande da cristiandade (lonxitude interior de 177 m) ata que San Pedro de Roma foi reconstruída no séc. XVI (186 m). Cando se rematou este templo xigantesco, no mandato de Pedro o Venerable, a comunidade monástica contaba con 460 monxes.
A finais do séc. XV os reis de Francia estableceron aquí unha residencia de paso, e no séc. XVI a abadía converteuse en encomenda (o rei adquiriu o dereito a nomear abade).
O símbolo de Cluny, no museo
No ano 1790, xa iniciada a Revolución francesa, Cluny foi saqueado e destruído na súa maior parte por unha turba de revolucionarios. Os edificios foron adquiridos en 1798 por un comerciante, que vendeu as súas pedras. No ano 1823 só quedaba en pé a basílica de San Pedro e san Paulo, que é a que subsiste hoxe (só unha pequena parte do conxunto orixinal). As dimensións do brazo sur do transepto (32 m baixo a cúpula) son excepcionais dentro do románico e dan idea das enormes proporcións que tivera o templo. O tramo central, cuberto cunha cúpula octogonal sobre trompas, está coroado polo Campanario da Auga Bendita.
No edificio do papa Xelasio pódese ver de maneira virtual a igrexa de Cluny (unha película de 9 min. en pantalla grande e en 3D).
O símbolo de Cluny, no museo
Quedan restos da antiga abadía. No ano 2007 este sitio foi declarado Patrimonio Europeo.
Hai tamén unha Torre dos Queixos (‘Tour des Fromages’), do séc. XI, con vistas á igrexa e ó campanario da Auga Bendita etc. Tamén un Museo de Arte e Arqueoloxía instalado no antigo pazo abacial.
AUVERNIA E LIMOUSIN
LIMOGES (occitano: LIMOTGES)* (Michelin), p. 477.
-140.000 hab.
É a capital da porcelana, do esmalte e do calzado. Forma parte do Camiño de Santiago (Via Lemovicencis).
A cidade presenta dúas caras: a episcopal, agrupada arredor da catedral, e a do barrio do castelo, cidade comercial construída arredor da abadía de San Marcial.
Casa pintada de Limotges
Visitas:
-no barrio antigo: -a catedral de St.-Étienne (do XIII ó XIX), estilo gótico flamíxero, coa portada de St.-Jean (1516-1530). Tres tumbas rodeando o presbiterio; a máis interesante, a de Jean de Langeac, renacentista (1544).
–igrexa de St.-Michel-des-Lions (séc. XIV, gótica), que conserva desde a Revolución francesa as reliquias de san Marcial.
–igrexa de St. Pierre-des-Queyroix (séc. XIII), gótica, pero con partes románicas; notable vidreira renacentista e retablo barroco.
–Igrexa de San Aureliano (sécs. XIV-XVII), patrón da cidade e dos carniceiros.
–abadía da Nosa Señora da Regra (séc. IX-XVIII), fundada no 817 por Ludovico Pío.
–Gare des Bénédictins (‘Estación dos Beneditinos’), construída entre 1924-1929. Deseñado por Roger Gonthier: un edificio con cúpula e campanario sobre pilote por enriba das vías; edificio de formigón recuberto con placas de pedra caliza. Na entrada, unhas esculturas simbolizan a porcelana e o esmalte. As vidreiras son do artista Chigot.
Cruceiro en Limotges
–Museo das Belas Artes de Limoges-Museo do Esmalte (no antigo pazo episcopal), cunha colección de máis de 500 esmaltes.
O barrio do Chateau é o corazón da cidade, coas súas antigas rúas comerciais.
-Rue de la Boucherie (‘Rúa da Carnicería’), con casas tradicionais con entramado de madeira.
–Museo Nacional da Porcelana Adrien-Dubouché, fundado en 1845 (Nacional en 1881). Amosa a evolución da olaría limusina.
A rexión do Limousin é fundamentalmente rural e gandeira (gando bovino). Ó sur, a comarca de Brive (xa a visitamos en 2014) é coñecida polos seus amorodos, ameixas, trufas, castañas e noces. A riqueza da rexión é exclusivamente a natureza, con bosques ben conservados, e tamén a gastronomía. Nos produtos da granxa destacan o foie-gras, os confits e ou rillettes de oca e de parrulo, os patés trufados, a sopa con touciño, as morcillas con castañas, as tortas con noces, o clafoutis con mazás…
Tamén está a artesanía: artesáns da porcelana, a tapicería e o traballo do coiro, que fornecen grandes marcas.
A cerámica de Limoges ten sona universal. A súa arte está ligada a técnicas ancestrais: os esmaltes embelecedores de cofres de xoias, obxectos relixiosos, vasillas etc.
PARAY-LE-MONIAL
Pasamos tamén por Paray-le-Monial, cunha igrexa de peregrinación moi semellante á de Cluny (era priorato dependente desta abadía). Trátase da basílica do Sagrado Corazón, románica, de tres naves lonxitudinais e unha transversal (63,5 m de longo x 23,35 de largo; 22 de altura; altura da torre 56 m).
Nesta igrexa tiveron lugar, en 1671, as visións da mística (despois santa), Margarida María de Alacoque, a quen se lle apareceu Cristo amosándolle o seu corazón. Os xesuítas difundiron moito a devoción ó Sagrado Corazón de Xesús, moi popular no séc. XIX; despois esmoreceu. En Galicia o culto entrou a finais do XIX – principios do XX; as nosas igrexas enchéronse de imaxes do Sagrada Corazón de Xesús.
Igrexa de Paray-le-Monial (XMLS)
| 10º día (sábado 29 agosto): Limotges – A Coruña/Santiago: 1.115 km | |
| Parada a xantar en Cantabria | |
Durante o longo traxecto de máis de 1.120 km cara á casa retomáronse as conferencias rodantes. Penas Patiño proporcionounos unha ampla información sobre o “esquecido” (pola historiografía española) reino dos suevos na antiga Gallaecia. O seu título de urxencia foi “De suabos a suevos”, en base a que a Suabia xermana que acabaramos de visitar fora a terra de orixe deste pobo. Volvemos falar amplamente deste reino de 175 anos de existencia (411-585), que se din moi axiña, e que nas historias de España se “liquida” nun par de liñas para dar preeminencia ó reino visigodo, considerado “máis español”, pero que tamén tiña boa parte do seu territorio no sur de Francia (mesmo chemou a ser Narbona a súa capital). Tamén falamos das “trampas saduceas” de famosos historiadores españois para ocultar a existencia do antigo reino de Galicia, herdeiro do peso ancestral da antiga Gallaecia romana, para facer cadrar o seu esquema visigodos è reino de Castela è España. Mentres que para os cronistas árabes do sur da Península os habitantes do norte do río Douro –ata mesmo a actual Soria- eran “os galegos”, os historiadores españois traducían isto por “Reino de León” porque si, simplemente porque a corte real do reino de Gallaecia/Galicia estaba situada en León. Os monarcas tardaron séculos en se titularen reis de León. Tanto nos cambiaron a historia, que o noso Afonso VIII (de Galicia e León) pasouse a chamar Afonso IX porque houbera un VIII en Castela; como proba disto, o famoso rei Sabio no seu tempo foi o IX (“el Nono”) ata que os historiadores españois lle cambiaron o numeral: véxanse portadas das edicións máis antigas das “Siete Partidas” de “Alfonso el Nono”: http://www.cervantesvirtual.com/FichaAutor.html?Ref=90 // http://www.singularis.es/?p=1143#!prettyPhoto[iframe]/0/).
Tamén falamos do elevado nivel cultural que debeu haber na aínda Gallaecia romana do século anterior, o IV. Os grandes escritores e teólogos de Hispania estaban no Noroeste peninsular, con intelectuais coma o reformador relixioso Prisciliano ou a viaxeira Exeria (non era monxa, como se ten dito) que escribiu a súa peregrinaxe a Palestina nunha das primeiras guías de viaxe do mundo. Posteriormente, a principios do séc. V, sobresaíron Hidacio de Chaves e Paulo Orosio, autores das primeiras historias da Gallaecia e de Hispania, respectivamente, que asistiron (horrorizados) á entrada dos “bárbaros” suevos, dos que temían que ían acabar coa cultura galaico-romana. Para ampliar coñecementos recomendamos a obriña do catedrático de latín da USC José Eduardo López Pereira: O primeiro espertar cultural de Galicia. Cultura e literatura nos séculos IV e V (Biblioteca de Divulgación da USC, 1898).
Manolo Chouza tamén falou, polo que vagamente lembramos (pasou moito tempo…), sobre o cambio climático, o CO2, os combustibles fósiles, as enerxías alternativas (solares, eólicas…).
Máis adiante, xa chegando a Cantabria para degustar o gorentoso marmitako de Hoznayo, Xela Cid falounos da distribución da poboación alemá; o rural alemán e o galego. O desenvolvemento agrícola alemán e galego; contraste de zonas protexidas en Alemaña e en Galicia; espazos importantes sen protexer en Galicia (o Pindo, os Ancares, o Courel).
Finalmente, a nosa “flor do Salnés” fíxonos unha despedida á alemá repasando os crípticos alcumes postos nesta viaxe, a saber: o(s)/a/s) Correcamiños, a Mafalda galega, o Calviño e o Caneliñas.
A longa e teimosa loita polo Conxunto Etnográfico do Mosquetín
De Xosé María Lema
Publicado no quepasanacosta.gal
Negativa da DXPatrimonio a declarar BIC o conxunto etnográfico do Mosquetín (20-07-97)
Cando hai uns días faciamos memoria (histórica, tamén) da loita de 19 anos atrás polo recoñecemento oficial da Terra de Soneira, tamén faciamos mención das angueiras a mancheas e non poucos desplantes varios que, polo menos algúns, tivemos que sufrir para salvar o enclave etnográfico dos batáns e muíños do Mosquetín do seu abandono e conseguinte destrución. Esta corta feira santa este conxunto tan senlleiro vai pasar a ser xestionado polo Concello de Vimianzo, e temos esperanza de que se inicie unha nova etapa na que se poña en valor como é debido.
Cando falo de angueiras, traballos e desplantes e mesmo desprezos non estou a falar só de min, senón de amigos e estreitos colaboradores de gran valía da Terra de Soneira, membros de asociacións culturais e veciñais que perderon moito do seu tempo para buscar a forma de que este ben etnográfico tan senlleiro, pois non chegan ós dedos dunha man os que hai en Galicia, se conservase e constituíse un lugar para atraer visitantes á comarca. De entre todos, é de xustiza salientar o labor de dous: o finado Roberto Mouzo e Moncho Gándara.
Xestións iniciadas contra 1984 (polo menos)
Aínda que unha vez os visitara na miña infancia, cando fixen as primeiras fotos dos batáns do Mosquetín foi en 1974. En 1977 publicaría o que seguramente foi o primeiro artigo sobre eles (“Notas de socioloxía e lingüística a propósito dos batáns do Mosquetín”, na revista Verba. Anuario Galego de Filoloxía, da USC).
En 1984, co apoio dos dous únicos concelleiros do grupo Unidade dos Veciños do Concello de Vimianzo (Xan García e Moncho Gándara) e da Asociación Cultural Vencello (por alí xa andaba Roberto Mouzo), fixemos xestións ante a Dirección Xeral de Patrimonio da Xunta de Galicia para que se renovase, como mínimo, o tellado; xa daquela a prensa subliñaba non só a indiferenza senón tamén a hostilidade da alcaldía vimiancesa, xa daquela con Alejandro Rodríguez (PSOE) á fronte.
Trouxemos a Vimianzo á directora xeral de Patrimonio, Raquel Casal, e conseguimos que en 1985 a Xunta teitase e tellase o edificio da parte alta, o dos tres batáns e dous muíños, e grazas a iso salváronse os aparellos do interior (que son de madeira, como ben se sabe), pois pouco máis adiante houbera grandes inundacións no río do Porto. Ese mesmo ano conseguiuse unha subvención para que un dos propietarios, José García, coa axuda dun carpinteiro bergantiñán, restaurase un dos aparellos para poñelo a funcionar despois de tantos anos sen o facer (polo menos desde 1966). Como fora seguindo a restauración paso a paso o mestre Moncho Pérez Rey, do Centro de Recursos de Vimianzo, ó final elaborouse un documental dramatizado -con actores do grupo teatral Badius de Baio- que constitúe un testemuño etnográfico único.
En 1988 os batáns volveran ó abandono, ante a indiferenza dos organismos oficiais (a do Concello de Vimianzo za era sabida, pero esperábase máis da Xunta).
Entre 1991-92 houbera unha raiola de esperanza co novo director xeral, o arquitecto Iago Seara, ó que lle remitimos un escrito cunha breve historia deste enclave que xa era citado no Catastro de Ensenada 250 anos atrás, contra 1750. Propoñíaselle que se chegase a un acordo con donos para adquirir o conxunto, pois constituiría un magnífico enclave para o turismo rural
A campaña Salvemos os batáns
Iago Seara tomara ó principio o asunto con verdadeiro interese; veu a Vimianzo e quedara impresionado á vista dos aparellos, e iso que estes estaban ben estragados (só o restaurado en 1985 mantiña o tipo). Falou cos propietarios e estes estaban dispostos a cederen o uso do conxunto restaurado. Tamén falou con Alejandro Rodríguez, o alcalde (fomos testemuñas da entrevista), propoñéndolle a formación dun convenio coa Xunta e outro cos propietarios; o Concello só tería que destinar unha persoa que velase pola conservación do conxunto. Nada: foi coma mallar en ferro frío: para D. Alejandro os edificios do Mosquetín non tiñan valor ningún.
O director xeral encargoulle ó arquitecto Pedro de Llano un proxecto de restauración e musealización do Mosquetín. Isto motivou que en decembro de 1991, convocadas polo activo concelleiro Moncho Gándara (habería que erguerlle un monumento a este home), dúas ducias de asociacións culturais e veciñais, de pais de alumnos e de amas de casa dos tres concellos da Terra de Soneira iniciaron unha imaxinativa campaña para salvar uns aparellos singulares dos que se sentían orgullosos. O acto máis mediático tivo lugar o día dos inocentes deste ano: membros de todas estas asociacións acudiron ó Mosquetín para limpar de silvas e maleza os edificios para que o arquitecto puidese facer ben as medicións. A prensa escrita e mesmo a TVG e a TVE-G cubriran a información. Manuel Rivas, que daquela vivía na Irroa (Vimianzo), escribira un retranqueiro artigo en La Voz de Galicia (“S.O.S. Salvemos o que se salvou”, 19-01-1992) parodiando a inexplicable oposición da alcaldía vimiancesa á restauración e mesmo á limpeza: “Duro con eles, señor alcalde: vaia caraduras estes das asociacións culturais, que se poñen a limpar o río en vez de emporcalo, co bonito que estaba cheo de latas e plásticos!”.
Ó final, Verba volant (“voan as palabras”), Iago Seara deixou pasar o tempo e, co seu silencio administrativo, o proxecto do Museo do Batán de Pedro de Llano esmoreceu definitivamente.
Enésimo intento de salvación: solicitude de declaración de BIC
Ano 1994. Novo director xeral de Patrimonio, Á. Sicart. Volvemos á carga e volta a empezar cun documentado escrito para informalo de todo, aínda que el ben o sabía. Pasa o tempo e nada: coma quen escoita chover. Pero nós, teimudos, dispostos a seguir perdendo batallas ata a vitoria final, coma os vietnamitas, que fronte ós americanos perderon todas das batallas pero ó final gañaron a guerra.
Xa como último recurso, en ano 1996, ó abeiro do artigo 9 da Lei do Patrimonio Cultural de Galicia, dúas ducias de colectivos da Terra de Soneira elevaron áXunta ed Galicia a petición de declaración de BIC (Ben ed Interese Cultural) do conxunto do Mosquetín.
Un ano despois, en 1997, a Dirección de Patrimonio empeza a solicitar informes técnicos a prestixiosos organismos: o Consello da Cultura Galega, o Instituto Padre Sarmiento de Estudos Galegos, Á Real Academia de Belas Artes e á Delegación de Cultura da provincia da Coruña.
Pois ben, tras os seus estudos e informacións, os catro organismos –mesmo a Delegación de Cultura coruñesa- informaron moi favorablemente para esta declaración de BIC, pero a Dirección Xeral –máis teimuda aínda que nós- fixo caso omiso dos catro informes positivos e decidiu non declarar BIC o senlleiro conxunto do Mosquetín, único en Galicia, o que supoñía que se ía deixar arruinar sen remedio. Casualmente (ou non) a noticia aparecía en El Correo Gallego (09-07-1997) ó lado doutra pola que a Xunta aprobaba subvencións cenmillonarias para a mellora do patrimonio da Igrexa: “Patrimonio pobre; patrimonio rico”.
E nisto chegou Felipe-Senén…
Abreviando: cando xa parecía todo perdido recibimos unha chamada doutra persoa que tamén merecería un monumento –polo menos na Costa da Morte- pola súa eficiencia: Felipe-Senén López Gómez, naquel momento xefe do departamento de Xestión Cultural da Deputación da Coruña (Augusto César Lendoiro era o seu presidente). Felipe solucionou o asunto decontado: “Falade cos donos e preguntádelle canto queren polos dous edificios dos batáns e muíños”. Así de simple. Moncho Gándara e o lembrado Roberto Mouzo entrevistáronse cos dous curmáns propietarios e non houbo maiores dificultades para chegar a un acordo coa Deputación na venda. As obras de restauración non tardaron en empezar ó ano seguinte. En 1999 presentouse o Plan de Musealización do técnico Paco Doval (actual director do Forno do Forte de Buño, outro ben etnográfico recuperado na época de Felipe-Senén e de Lendoiro). No 2002 iniciouse o proxecto de remate de obra. Carpinteiros da comarca coma o alemán de Calo Rupert Kolb e Martín Senande de Canduas repararan o aparello que se atopaba en mellor estado e refixeron os outros dous.
Guía dos Batáns e muíños Mosquetín (2008)
O 1º de agosto de 2005 a Deputación da Coruña, xa presidida por Fernández Moreda (PSOE) cédelle a xestión do conxunto do Mosquetín a unha asociación, nun solemne e multitudinario acto celebrado nas Torres do Allo. Fomos convidados…, pero convidados de pedra, pois ningún dos que tomaron a palabra naquel ostentoso acto fixo a máis mínima alusión ós que individual ou colectivamente loitaramos durante tantos anos (preto de vinte) pola salvación deste conxunto tan senlleiro. Fixeron tábula rasa de todo o anterior e centráronse no presente como se fose un maná que lles caera do ceo. A historia sempre a escriben os vencedores (ou non).
Iso si: como os datos para calquera publicación os tiñamos nós ninguén se puido apropiar deles. Dous libros e un documental:
- LEMA SUÁREZ, X. Mª e R. MOUZO LAVANDEIRA (2007): O conxunto etnográfico dos batáns e muíños do Mosquetín, na Terra de Soneira. Outros batáns, folóns ou pisóns de España e Portugal; Seminario de Estudos da Costa da Morte, Vimianzo.
- LEMA SUÁREZ, X. Mª e R. MOUZO LAVANDEIRA (2009): Batáns e muíños do Mosquetín. Guía breve; Seminario de Estudos da Costa da Morte; Vimianzo.
- LEMA SUÁREZ, X. Mª e R. MOUZO LAVANDEIRA (2007): Os batáns do Mosquetín, un conxunto etnográfico singular (documental en galego con subtítulos en castelán, italiano, francés e inglés); Seminario de Estudos da Costa da Morte; Vimianzo.
Viaxe ó sur de Alemaña 8
| 8º día (Donnerstag / xoves 27 agosto)
Colmar – Riquewihr – Besançon – Dijon ( km): 276 km |
|
| Colmar – Riquewihr | 15 km |
| Riquewihr – Dijon | 261 km |
| TOTAL | 276 km |
No tocante ás “conferencias rodantes”, Penas Patiño falou sobre as cegoñas, aves totémicas en Baden-Baden. Riquewihr e, en xeral, en toda Alsacia. Víanse polos campos a eitoe a súa figura aparecía nas caixas de galletas e escaparates dos comercios (comentou o caso de que se atopara hai anos unha cegoña cunha frecha no pescozo, e polo tipo de frecha púidose saber de que zona de África procedía).
Manolo Chouza (máis coñecido por Manolo de Xeliña) dedicou o seu parlamento a reflexionar sobre “A ciencia e nazismo (o Dr. Mengele)”, e tamén falou das fontes do Danubio (¿ou foi Xela?).
Un destes días tamén tivemos a actuación estelar, a capela, do mozo Xoán Antelo -integrante dos Druídas da Rolda de Vimianzo-, a nosa última adquisición, que nos deleitou con cancións irlandesas coma Whiskey in the jar (“Musha rain dum-a-doo dum-a-da / whack for my daddy-o…”) e outras. Nós respondémoslle co que vén sendo o noso himno viaxeiro desde a viaxe a Bretaña, no 2006 (Molly Malone), mesmo con versión galega. O grupo dos Druídas actuaría no outono en Vimianzo xunto cos grupos A Roda e De Vacas. Prometeron que ían aprender Molly Malone en galego.
Paisaxe agraria alsaciana (XMLS)
ALSACIA (FRANCIA)
RIQUEWIHR** (REICHENWEIER en alsaciano ) (Michelin 227)
Unha das vilas máis visitadas de Francia (2 millóns de visitantes anuais), distinguida pola asociación Les plus beaux villages de France.
-sobreviviu milagrosamente a todas as guerras e conserva case intacto o esplendor medieval ata o do séc. XVI (rúas estreitas, murallas, casas…).
-rúas de trazado medieval (en especial a Rue Charles De Gaulle), que atravesa a vila de norte a sur pola parte centra; a ela van das a Rue des Juifs, a des Orfèvres, de la Couronne, entre outras.
-Conserva tramos amurallados de 1291 e do 1500; a torre da porta norte (La Tour des Voleurs (‘a Torre dos Ladróns’) conserva unha ponte levadiza de madeira no seu exterior.
Rúa principal de Riquewihr (XMLS)
–Palacio dos Duques de Württemberg, rematado en 1540.
–Maison Liebrich, construída en 1535. Distínguese polo Patio das Cegoñas, con galerías de madeira con balaústres, un pozo e un lagar.
Rúa principal de Riquewihr (XMLS)
–Maison Behrel, cun miradoiro de 1514 cun engadido por encima de 1709.
–Maison de l’Oncle Hansi.
Can alsaciano: como estivo calado quedamos sen saber se ladraba
en francés ou en alsaciano-alemán (XMLS)
Non só gustou a esta fermosa vila, senón tamén toda a comarca, con extensos viñedos preparados coma se dun xardín se tratase. As vilas nos pequenos outeiros cos montes Vosgos ó fondo, como marco, perfectamente integradas na paisaxe.
Toda ordenadiño na paisaxe agraria alsaciana: os viñedos no val, as vilas nos outeiros ou a pé deles (foto XMLS)
FRANCO CONDADO (FRANCIA)
BESANÇON
Os reloxos parecen ser o símbolo de Besançon (XMLS)
Sen o termos previsto visitamos Besançon, onde paramos para xantar. Trátase dunha cidade de 117.00 hab, regada polo río Doubs, ben coñecida polos emigrantes galegos residentes nos cantóns do noroeste de Suíza (Jura, Basilea, Zúric…), pois queda na súa ruta. Como todo o Franco Condado, formou parte das posesións dos Austrias españois (1664-1674).
A etimoloxía do nome está en Vesontio, unha fortaleza (oppidum) dos secuanos, un pobo galo. Tiña unha muralla construída contra o 80 aC. Xulio César conquistou a cidade no 58 a.C. Da época romana consérvase a Porta Negra e vestixios dun anfiteatro.
O monumento-símbolo da cidade é a cidadela do monte de Saint-Étienne, construída polo famoso enxeñeiro Vauban entre 1668 e 1711 no reinado de Luís XIV; recibe máis de 270.000 visitantes ó ano. A cidadela é un centro cultural e conta con dous museos: o da Resistencia e a Deportación e o Comtois, das tradicións populares do Franco Condado. As fortificacións de Besançon son Patrimonio da Humanidade desde o ano 2008.
Centro de Besançon
DIJON*** (Michelin) p. 273
A curuxa, símbolo de Dijon
-151.000 hab.
-capital do outrora poderoso ducado de Borgoña.
-nomeada Cidade da Arte e da Historia (2008); un dos centros de arte máis importantes de Francia.
O DUCADO DE BORGOÑA
Un dos Estados máis importantes da Europa medieval, independente de 880 a 1482. O seu territorio herdou en parte a Lotarinxia carolinxia. Estes dominios estaban unidos á casa de Valois francesa por unha póla colateral (os duques de Borgoña, que sobre o papel eran vasalos do rei de Francia, pero souberon manter unha política propia).
As irmás Sambad esperando en Dijon a que empece a Panorama
a tocar na sesión-vermú (hai que ser fans para seguila tan lonxe!)
No ano 1016 Enrique I cedeu o ducado ó seu irmán Roberto, que funda a rama da dinastía dos Capetos. Desta rama procedía Reimundo de Borgoña, que a principios do séc. XII casou con Dª Urraca, filla do rei Afonso VI de León, Castela e Galicia (os dous gobernaron a zona norte de Galicia -a actual-, mentres que Henrique de Lorena e Dª Tareixa, a outra filla, gobernaron a Galicia sur –a de entre Miño e Douro: o Condado de Portucale, futuro Portugal-. Fillo do matrimonio de Reimundo e Urraca foi o futuro emperador Afonso VII, criado por Pedro Froilaz de Traba, señor de Traba e conde de toda Galicia, no mosteiro de Moraime.
O derradeiro representante desta casa na Borgoña foi Filipe de Rouvres, que morreu pola peste en 1361.
O ducado pasou á coroa francesa e o rei Xoán o Bo cedeullo ó seu fillo máis pequeno, Filipe o Atrevido (1363-1404), que o recibiu en propiedade, xunto co Franco Condado e Artois. En 1369 Filipe casou coa herdeira do ducado de Flandres, Margarida, e converteuse nun dos príncipes máis poderosos de Europa. Aínda que vasalos das coroas francesa e alemá, os duques borgoñóns eran no séc. XV os máis ricos de Europa; os reis de Francia chegaron a se sentiren ameazados polo seu poderío; Dijon encheuse de pintores e escultores flamengos, convertida polos duques nunha obra de arte.
O seu sucesor, Xoán Sen Medo (1404-19) tiña esperanzas de ser rei de Francia, pero matárono dun machetazo na ponte de Montereau.
Filipe o Bo (1419-1467) fundou a Orde do Toisón de Ouro para se asegurar o apoio da nobreza. En 1435 reconciliouse con Carlos VII, rei de Francia, e Dijon converteuse na capital dun poderoso estado que comprendía parte de Holanda, Bélxica, Luxemburgo, Flandres, Artois, Picardía etc.
Carlos o Temerario (1467-1477) foi o derradeiro duque de Borgoña valón; empeñouse en conquistar as terras que se interpoñían entre o norte (Holada, Bélxica) e o sur dos seus territorios para crear un reino continuo. As guerras e as rebelións internas provocaron o seu fracaso. Morreu durante o asedio de Nancy; o seu cadáver achouse sobre un lago xeado medio comesto polos lobos.
María de Valois foi a derradeira duquesa da Borgoña independente; casou con Maximiliano I de Austria; nas capitulacións matrimoniais estipulárase que o segundo fillo deste matrimonio herdaría os territorios maternos, pero María faleceu antes de que isto acontecese. Entón, Borgoña pasou a Francia e os Países Baixos a Austria.
VISITAS
Polas rúas de Dijon
O Museo de Belas Artes está instalado no Pazo dos Duques e dos Estados de Borgoña**, que merece unha visita para ver, entre outras obras, a Sala dos gardas (ou das Festas), construída por Filipe o Bo e onde se celebraban as comelladas; a tumba de Filipe o Atrevido***, na que traballaron, sucesivamente, de 1385 a 1410, escultores como Jean de Marville, Claus Sluter e Claus de Werwe: unha estatua xacente sobre unha lousa de mármore negro apoiada en arcos de alabastro que acubillan 41 figuriñas de “choronas” (pranteiras) moi naturalistas: cregos, cartuxos, parentes, amigos e oficiais do príncipe, todos enloitados e encapuchados, conformando un lúgubre cortexo fúnebre do defunto.
A tumba de Xoán Sen Medo e de Margarida de Baviera*** (de entre 1443-1470) reproducen o modelo da tumba anterior, pero cun estilo máis próximo ó gótico flamíxero.
Estas tumbas marcaron un antes e un despois na arte dos moimentos funerarios europeos.
Nun bar de Dijon axudaban a calcular
A catedral de San Benigno (séculos XIV e XVIII, cunha cripta do séc. XI), igrexas de San Filiberto (románica), Nôtre Dame (séc. XIII, estilo gótico borgoñón), de San Miguel (con torres do gótico flamíxero do séc. XV, fachada monumental cos bustos dos profetas Daniel, Baruch, Isaías, Ezequiel, David tocando a harpa e Moisés).
Nos arrabaldos da cidade quedan os restos da cartuxa de Champmol (fundada por Filipe o Atrevido no séc. XV), entre os que se atopa a portada e o chamado Pozo de Moisés, obras de Claus Sluter.
As esculturas do gótico borgoñón son esaxeradamente realistas, con moito aire tráxico, acrecentado pola profundidade e movemento das pregas das vestiduras. Os monumentos funerarios borgoñóns foron modelo para boa parte de Europa.
Feito o cálculo… cervexa ó papo