• info@semescom.gal

Tag Archives: Cluny

Igrexa de Paray-le-Monial (XMLS)

Viaxe ó sur de Alemaña (e nordeste e centro de Francia) 9

 

9º día (Freitag / venres 28 agosto)

Dijon – Limoges:   493 km

Dijon – Macon 127 km
Macon – Cluny  25 km
Cluny – Limoges 341 km
TOTAL 493 km

A ABADÍA DE CLUNY** 

No mundo cristián de Occidente había necesidade de reformar as ordes monásticas. No 743 declárase obrigatoria a regra de san Bieito de Nursia nos conventos do reino franco. No 816 Bieito de Aniane emprende unha 1ª reforma, moi ríxida. Nos sécs. X-XI acométese a 2ª reforma, como consecuencia do feudalismo monástico e das inxerencias dos señores feudais laicos ó reivindicar xurisdición sobre conventos situados nos seus dominios, nace o movemento ou reforma cluniacense, que irradia das abadías de Cluny  e de Gorze.

Cluny: vista da abadía actual (foto XMLS)

Cluny: vista da abadía actual (foto XMLS)

O 11-9-910 Guillerme I, duque de Aquitania, doa a vila de Cluny ó papa para que fundara nela un mosteiro con doce monxes; o doador tiña pouco poder, e así garantía a protección papal. Na carta de fundación establécese a libre elección do abade polos monxes.

Pola súa estrita adhesión a un código beneditino reformado, Cluny converteuse nun mosteiro que marcará un camiño a imitar no estilo de vida monacal en Occidente, desde finais do séc. X.

O grupo coa parte orixinal conservada da igrexa de Cluny

O grupo coa parte orixinal conservada da igrexa de Cluny

A Regra clunisienne foi adoptada por outros mosteiros, e Cluny crea unha extensa orde federada na que os administradores das casas subsidiarias estaban subordinados ó abade de Cluny. Os priores (non abades) reuníanse en Cluny unha vez ó ano, rendían contas e informaban.

Maqueta do que foi a abadía de Cluny

Maqueta do que foi a abadía de Cluny

Os cluniacenses propugnan a reforma da economía e administración monástica (os seus mosteiros foron modelos de produción agrícola autosuficiente, como as villae romanas), a protección exclusiva do papa –e non a do bispo ou señor-, a implantación dunha estrita disciplina e o reforzamento da autoridade do abade. Preto de 200 mosteiros pasan a formar unha congregación situada baixo a obediencia do abade de Cluny. A orde convértese así na máis importante de Europa nesta época: espallouse por Borgoña, o val do Ródano, Provenza… Os monxes cluniacenses viñeron a Galicia polo Camiño de Santiago, que lles debe a eles o gran pulo que tivo nos séculos XI e XII, e influíron na vida monástica e relixiosa dos reinos do norte peninsular (Navarra, Castela, León e Galicia).

O noso simpático (e sincero) guía, que loou a nosa exquisita educación dicindo que eramos "muy civilizados" e que non pareciamos españois ("después de los italianos, los más ruidosos")

O noso simpático (e sincero) guía, que loou a nosa exquisita educación dicindo que eramos “muy civilizados” e que non pareciamos españois (“después de los italianos, los más ruidosos”)

Varios dos seus abades foron figuras relevantes  con sona internacional, e o mosteiro gozou dun gran prestixio. Do séc. X, o da grande expansión, destacan os abades Bernón, san Odón, Aimar e Maiolo (chamado o “árbitro dos reis”, pola súa relación coa aristocracia; rexeitou o papado no 973). No séc. XI, san Odilón dirixe o mosteiro durante 55 anos. No ano 1016 o papa Bieito VIII decretou que os privilexios de Cluny se estendesen ás casas subordinadas, e así o resto das comunidades bieitas sentíronse máis motivadas para seguiren o modelo. No 1049 san Hugo de Semur foi nomeado abade; home de grande elocuencia e sentido político (tivo grande influencia na Querela das Investiduras, entre o emperador e o papado).

Nesta centuria, Cluny foi o instrumento máis eficaz na implantación da reforma gregoriana; moitos papas e legados pontificios procedían da abadía. A orde difunde os principios da reforma fronte ós vicios da Igrexa ligada ós estados feudais (a simonía e o nicolaísmo).

No séc. XII, no 1109, foi nomeado abade Pons (Poncio) de Melgueil,  que continuou coa idea do engrandecemento da orde, e, para iso, iniciou a construción de Cluny III, unha abadía xigantesca que acabaría con todas as doazóns recibidas de León e Castela. As dificultades económicas ocasionaron protestas contra o abade, e tal opulencia fixo que o monacato fose mirando con máis simpatía a orde do Císter, nacida no 1098, máis austera (tamén nas formas  arquitectónicas).

Poncio foi a Roma e presentoulle a dimisión ó papa. Substitúeo Pedro o Venerable en 1122, pero tras unha viaxe a Terra Santa en 1126 terá que se enfrontar a Poncio coas armas; Poncio será excomungado e Pedro terá que facer fronte a unhas finanzas catastróficas, agravadas polo roubo do ouro polos mercenarios que o axudaran na loita.  Coa morte de Pedro no 1157 a orde cluniacense –acusada de enriquecemento e dun poder temporal excesivo- acrecenta o seu declive; a nova orde dos cistercienses de san Bernaldo, inspirada nos ideais de pobreza e austeridade, ía gañando adeptos.

DSC08144

CLUNY EN GALICIA

A primeira abadía dada a Cluny en Galicia foi a de San Salvador de Vilafrío (Castroverde-Lugo), dada ó abade Hugo polo converso Enego Bermudo no 1075. O resto dos priorados cluniacenses galegos déronse no 1º cuarto do séc. XII, a finais do abadiado de Hugo ata comezos do de Pedro o Venerable, patrocinados ou consentidos polo rei Afonso VI, pola raíña Urraca e tamén por Afonso VII. Dos cinco priorados prinucipais galegos cedidos a Cluny, malia o apoio de Xelmírez á orde, ningún está na diocese compostelá nin no Camiño de Santiago: San Vicenzo de Pombeiro (Pantón) –cedido en 1109 pola raíña Urraca ós monxes de Cluny para asegurarse o seu apoio fronte ós nobres galegos partidarios do seu fillo Afonso Raimúndez (polo tanto, cun propósito antigalego)-; San Martiño de Xubia -cedido en 1113 polo conde Pedro Froilaz de Traba ó abade Poncio de Cluny); Sta. María de Ferreira de Pantón;  Valverde (Monforte) e San Salvador de Budiño –dado en 1126 por Gomes Nunes, conde de Toroño, que acabará sendo monxe de Cluny.

Nestes priorados vivían poucos monxes a mediados do séc. XIII, e achegaban a Cluny pouca renda.Contra 1250 a decadencia destes priorados era grande,e os visitadorse acusaban ós abades de daren acubillo a ladróns e cregos incestuosos, e tamén que levaban unha vida disipada (disque vivían con mulleres públicas) e que deixaban arruinar as igrexas.

DSC08145

As tres igrexas de Cluny

A primeira igrexa (Cluny I), da época da fundación (principios do séc. X), respondía ás pautas do estilo carolinxio.

A segunda (Cluny II), de principios do séc. XI , foi un exemplo precoz do románico temperán.

A terceira (Cluny III), levantada na súa maior parte entre 1088 e 1130, foi durante séculos a igrexa máis grande da cristiandade (lonxitude interior de 177 m) ata que San Pedro de Roma foi reconstruída no séc. XVI (186 m). Cando se rematou este templo xigantesco, no mandato de Pedro o Venerable, a comunidade monástica contaba con 460 monxes.

A finais do séc. XV os reis de Francia estableceron aquí unha residencia de paso, e no séc. XVI a abadía converteuse en encomenda (o rei  adquiriu o dereito a nomear abade).

DSC08163

O símbolo de Cluny, no museo

No ano 1790, xa iniciada a Revolución francesa, Cluny foi saqueado e destruído na súa maior parte por unha turba de revolucionarios.  Os edificios foron adquiridos en 1798 por un comerciante, que vendeu as súas pedras.  No ano 1823 só quedaba en pé a basílica de San Pedro e san Paulo, que é a que subsiste hoxe (só unha pequena parte do conxunto orixinal). As dimensións do brazo sur do transepto (32 m baixo a cúpula) son excepcionais dentro do románico e dan idea das enormes proporcións que tivera o templo. O tramo central, cuberto cunha cúpula octogonal sobre trompas, está coroado polo Campanario da Auga Bendita.

No  edificio do papa Xelasio pódese ver de maneira virtual a igrexa de Cluny (unha película de 9 min. en pantalla grande e en 3D).

O símbolo de Cluny, no museo

O símbolo de Cluny, no museo

Quedan restos da antiga abadía. No ano 2007 este sitio foi declarado Patrimonio Europeo.

Hai tamén unha Torre dos Queixos (‘Tour des Fromages’), do séc. XI, con vistas á igrexa e ó campanario da Auga Bendita etc. Tamén un Museo de Arte e Arqueoloxía instalado no antigo pazo abacial.

AUVERNIA E LIMOUSIN

LIMOGES (occitano: LIMOTGES)* (Michelin), p. 477.

-140.000 hab.

É a capital da porcelana, do esmalte e do calzado. Forma parte do Camiño de Santiago (Via Lemovicencis).

A cidade presenta dúas caras: a episcopal, agrupada arredor da catedral, e a do barrio do castelo, cidade comercial construída arredor da abadía de San Marcial.

Casa pintada de Limotges

Casa pintada de Limotges

Visitas:

-no barrio antigo: -a catedral de St.-Étienne (do XIII ó XIX), estilo gótico flamíxero, coa portada de St.-Jean (1516-1530). Tres tumbas rodeando o presbiterio; a máis interesante, a de Jean de Langeac, renacentista (1544).

igrexa de St.-Michel-des-Lions (séc. XIV, gótica), que conserva desde a Revolución francesa as reliquias de san Marcial.

igrexa de St. Pierre-des-Queyroix (séc. XIII), gótica, pero con partes románicas; notable vidreira renacentista e retablo barroco.

Igrexa de San Aureliano (sécs. XIV-XVII), patrón da cidade e dos carniceiros.

abadía da Nosa Señora da Regra (séc. IX-XVIII), fundada no 817 por Ludovico Pío.

Gare des Bénédictins (‘Estación dos Beneditinos’), construída entre 1924-1929. Deseñado por Roger Gonthier: un edificio con cúpula e campanario sobre pilote por enriba das vías; edificio de formigón recuberto con placas de pedra caliza. Na entrada, unhas esculturas simbolizan a porcelana e o esmalte. As vidreiras son do artista Chigot.

Cruceiro en Limotges

Cruceiro en Limotges

Museo das Belas Artes de Limoges-Museo do Esmalte (no antigo pazo episcopal), cunha colección de máis de 500 esmaltes.

O barrio do Chateau é o corazón da cidade, coas súas antigas rúas comerciais.

-Rue de la Boucherie (‘Rúa da Carnicería’), con casas tradicionais con entramado de madeira.

Museo Nacional da Porcelana Adrien-Dubouché, fundado en 1845 (Nacional en 1881). Amosa a evolución da olaría limusina.

A rexión do Limousin é fundamentalmente rural e gandeira (gando bovino). Ó sur, a comarca de Brive (xa a visitamos en 2014) é coñecida polos seus amorodos, ameixas, trufas, castañas e noces. A riqueza da rexión é exclusivamente a natureza, con bosques ben conservados, e tamén a gastronomía. Nos produtos da granxa destacan o foie-gras, os confits e ou rillettes de oca e de parrulo, os patés trufados, a sopa con touciño, as morcillas con castañas, as tortas con noces, o clafoutis con mazás…

Tamén está a artesanía: artesáns da porcelana, a tapicería e o traballo do coiro, que fornecen grandes marcas.

A cerámica de Limoges ten sona universal. A súa arte está ligada a técnicas ancestrais: os esmaltes embelecedores de cofres de xoias, obxectos relixiosos, vasillas etc.

PARAY-LE-MONIAL

Pasamos tamén por Paray-le-Monial, cunha igrexa de peregrinación moi semellante á de Cluny (era priorato dependente desta abadía). Trátase da basílica do Sagrado Corazón, románica, de tres naves lonxitudinais e unha transversal (63,5 m de longo x 23,35 de largo; 22 de altura; altura da torre 56 m).

Nesta igrexa tiveron lugar, en 1671, as visións da mística (despois santa), Margarida María de Alacoque, a quen se lle apareceu Cristo amosándolle o seu corazón. Os xesuítas difundiron moito a devoción ó Sagrado Corazón de Xesús, moi popular no séc. XIX; despois esmoreceu. En Galicia o culto entrou a finais do XIX – principios do XX; as nosas igrexas enchéronse de imaxes do Sagrada Corazón de Xesús.

Igrexa de Paray-le-Monial (XMLS)

Igrexa de Paray-le-Monial (XMLS)

10º día (sábado 29 agosto): Limotges – A Coruña/Santiago:  1.115 km
Parada a xantar en Cantabria

Durante o longo traxecto de máis de 1.120 km cara á casa retomáronse as conferencias rodantes. Penas Patiño proporcionounos unha ampla información sobre o “esquecido” (pola historiografía española) reino dos suevos na antiga Gallaecia. O seu título de urxencia foi “De suabos a suevos”, en base a que a Suabia xermana que acabaramos de visitar fora a terra de orixe deste pobo. Volvemos falar amplamente deste reino de 175 anos de existencia (411-585), que se din moi axiña, e que nas historias de España se “liquida” nun par de liñas para dar preeminencia ó reino visigodo, considerado “máis español”, pero que tamén tiña boa parte do seu territorio no sur de Francia (mesmo chemou a ser Narbona a súa capital). Tamén falamos das “trampas saduceas” de famosos historiadores españois para ocultar a existencia do antigo reino de Galicia, herdeiro do peso ancestral da antiga Gallaecia romana, para facer cadrar o seu esquema visigodos è reino de Castela è España. Mentres que para os cronistas árabes do sur da Península os habitantes do norte do río Douro –ata mesmo a actual Soria- eran “os galegos”, os historiadores españois traducían isto por “Reino de León” porque si, simplemente porque a corte real do reino de Gallaecia/Galicia estaba situada en León. Os monarcas tardaron séculos en se titularen reis de León. Tanto nos cambiaron a historia, que o noso Afonso VIII (de Galicia e León) pasouse a chamar Afonso IX porque houbera un VIII en Castela; como proba disto, o famoso rei Sabio no seu tempo foi o IX (“el Nono”) ata que os historiadores españois lle cambiaron o numeral: véxanse portadas das edicións máis antigas das “Siete Partidas” de “Alfonso el Nono”: http://www.cervantesvirtual.com/FichaAutor.html?Ref=90  // http://www.singularis.es/?p=1143#!prettyPhoto[iframe]/0/).

Tamén falamos do elevado nivel cultural que debeu haber na aínda Gallaecia romana do século anterior, o IV. Os grandes escritores e teólogos de Hispania estaban no Noroeste peninsular, con intelectuais coma o reformador relixioso Prisciliano ou a viaxeira Exeria (non era monxa, como se ten dito) que escribiu a súa peregrinaxe a Palestina nunha das primeiras guías de viaxe do mundo. Posteriormente, a principios do séc. V, sobresaíron Hidacio de Chaves e Paulo Orosio, autores das primeiras historias da Gallaecia e de Hispania, respectivamente, que asistiron (horrorizados) á entrada dos “bárbaros” suevos, dos que temían que ían acabar coa cultura galaico-romana. Para ampliar coñecementos recomendamos a obriña do catedrático de latín da USC José Eduardo López Pereira: O primeiro espertar cultural de Galicia. Cultura e literatura nos séculos IV e V (Biblioteca de Divulgación da USC, 1898).

Manolo Chouza tamén falou, polo que vagamente lembramos (pasou moito tempo…), sobre o cambio climático, o CO2, os combustibles fósiles, as enerxías alternativas (solares, eólicas…).

Máis adiante, xa chegando a Cantabria para degustar o gorentoso marmitako de Hoznayo, Xela Cid falounos  da distribución da poboación alemá; o rural alemán e o galego. O desenvolvemento agrícola alemán e galego; contraste de zonas protexidas en Alemaña e en Galicia; espazos importantes sen protexer en Galicia (o Pindo, os Ancares, o Courel).

Finalmente, a nosa “flor do Salnés” fíxonos unha despedida á alemá repasando os crípticos alcumes postos nesta viaxe, a saber: o(s)/a/s) Correcamiños, a Mafalda galega, o Calviño e o Caneliñas.