• info@semescom.gal

Category Archive: Uncategorized

DSC07825

Datas importantes da historia de Alemaña

Xosé María Lema Suárez

Nome oficial: Bundesrepublik Deutschland (‘República Federal Alemá’)

Composta por 16 Estados libres federados (Bundesländer). Capital Berlín.

Poboación: 82 millóns de hab.

Idioma maioritario: o alemán, pero tamén se falan e oficialmente están protexidos, o danés, o sorabo, o romaní e o frisón. O alemán fálase fóra das fronteiras da república (en Austria e no norte de Suíza, e tamén no norte de Italia (Alto Adige ou Tirol do Sur, con capital en Bolzano/Bolzen); o alsaciano considérase un dialecto alemán, aínda que tamén o alemán que se fala en Austria e, sobre todo, en Suíza, se poden considerar dialectos polo difícil que lles resulta ós falantes do alemán oficial a súa comprensión.

As linguas estranxeiras máis usadas no país son o turco, o polaco, os idiomas eslavos balcánicos e o ruso.

O alemán estándar é unha lingua xermánica occidental estreitamente relacionada co inglés, o neerlandés, o flamengo, o luxemburgués e o sueco.

En total, teñen o alemán como idioma nativo arredor de 100 millóns de persoas, case todas na UE, onde é un dos 23 idiomas oficiais e un dos tres de traballo (xunto co inglés e o francés). Dentro da UE o alemán conta con máis millóns de falantes có inglés e có francés (e có italiano e o castelán). No conxunto de Europa supérao o ruso. Segundo as estatísticas, máis do 67 % dos alemáns é capaz de de entenderse noutro idioma (sobre todo o inglés).

Xentilicio: alemán (utilizado por españois, portugueses, franceses < alamáns, tribo xermánica do sur, en contacto cos romanos); xermano (polos ingleses: ‘German’); tedesco (italianos); Deustch (os propios alemáns).

 

DATAS
  PALEOLÍTICO
Desde hai 600.000 anos a 200.000 anos Home de Heidelberg (especie extinguida dunha forma primitiva de homo sapiens); individuos alto (1,80 m) e moi fortes (100 kg)
Desde hai 230.000 anos a 28.000 anos Home de Neanderthal (restos achados en 1856 na cova de Feldhofer, no val de Neander, preto de Düsselforf)
  NEOLÍTICO
1.800-400 a.C. Os pobos celtas do sur de Alemaña e Austria desenvolveron a técnica do traballo do metal, configurando varias culturas (campos de urnas, Hallstatt e La Téne) que se difundiron por toda Europa; disque foron os destas últimas culturas os que introduciron o uso do ferro. A cultura dos celtas acabouse fundindo coa dos pobos xermanos.
750 a.C. Posibles orixes da lingua protoxermánica
Séc. I a.C. Expansión cara ó sur das tribos xermánicas –de maior homoxeneidade idiomática (indoeuropea) que étnica- do norte de Alemaña e do sur de Escandinavia, entrando en contacto coas lexións romanas
Ano 0 ERA CRISTIÁ
9 d.C. Tres lexións romanas dirixidas por Varo foron aniquiladas por Arminio, xefe dos que-ruscos,  na batalla do bosque de Teotoburgo è os romanos non van tratar de conquistar máis territorio, de xeito que a fronteira co Imperio vai quedar establecida permanentemente nas marxes do Rin e do Danubio.
Séc. I Os cronistas romanos clasifican tres grupos de pobos xermánicos: oriental (vándalos, burgundios, godos etc.), setentrional (os de Escandinavia) e occidental (queruscos, francos, frisóns, saxóns, suevos, lombardos, alamáns, turinxios  etc.).
Ca. 98 De origine et situ Germanorum («Sobre a orixe e territorio dos germanos»), tamén coñecido como Xermania, obra do historiador romano Tácito que describe os xermanos e o seu país en base ós testemuños de lexionarios, mercadores e viaxeiros. Malia que os considera primitivos, expresa a súa admiración polos valores destes pobos (austeri-dade, dignidade, valor militar), pero tamén critica a súa afección á bebida e ó xogo, a súa tendencia á inactividade en tempo de paz e a súa terrible indisciplina militar.
Séc. III Xurdimento de gran número de tribos xermánicas no oeste: os alamáns, francos, frisóns e turinxios, pobos que inician o período das grandes migracións ou invasións bárbaras traspasando a fronteira norte do Imperio romano.
SÉCULOS V-XV IDADE MEDIA
Séculos IV-V Invasións xermánicas (=bárbaras) no Imperio romano, motivadas polos cambios climá-ticos desfavorables, as crises de subsistencia, o incremento demográfico, o empuxe dos hunos etc.: cruzan a fronteira do Rin, entre outros, os ostrogodos (godos do leste), os visigodos (godos do oeste), os vándalos, os alanos e o suevos.
411 Os suevos (procedentes da Suabia) atravesan a Galia e entran en Hispania no 409; instálanse na provincia de Gallaecia (NO. da península Ibérica) e fundan o reino suevo, o primeiro reino independente do Imperio romano tras a súa desmembración, que durou máis de 175 anos (do 411 ó 585)
415 O visigodo Ataúlfo casa con Gala Placidia, irmá do emperador romano Honorio, e funda o reino visigodo, con capital en Tolosa (Toulouse) [419-507].
429 Os vándalos, que tamén trataran de se instalar en Hispania, atravesan o estreito de Gibraltar e o seu rei Xenserico funda un reino no norte de África., que se vai dedicar á piratería.
Ca. 450 Tribos xermanas do norte (xutos, anglos, saxóns) desembarcan nas Illas Británicas e relegan os britanos ás “fisterras” (Escocia, Gales, Cornualles). Época da lenda do rei Artur. Parte destes britanos emigran á Armórica (Bretaña francesa) e ó norte da Gallaecia (o bispo Maeloc e a diocese de Britonia).
451 Meroveo, rei dos francos, derrota a Atila nos Campos Cataláunicos (preto de Châlons-en-Champagne, norte de Francia).
482-511 Reino franco de Clodoveo (Clovis), que se instala no norte da Galia (actual Francia e Países Baixos) e acaba cos restos do dominio romano occidental.
493-553 Reino ostrogodo de Italia
714-741 O franco Carlos Martel somete as tribos xermanas dos alamáns e turinxios e loita contra os saxóns; os bávaros perden a súa independencia.
732 Carlos Martel frea a invasión musulmá en Poitiers
751 O papa Estevo II pide axuda ó rei franco Pipino II o Breve contra o rei lombardo Astolfo, e pon a Roma baixo a protección do rei franco, que recibe o título de Patricius Romanorum (‘Protector dos romanos’). Pipino faralle ó papa doazón do ducado de Roma (a Doazón de Pipino), orixe do Estado Pontificio.
768-814 Reinado de Carlomagno, fillo de Pipino
772-814 Carlomagno vence os saxóns (xermanos do oeste, de Saxonia) e sométeos, aínda que estes se rebelarían en moitas ocasións.
773-774 Carlomagno conquista o reino lombardo, proclámase “rei dos francos e dos lombardos” e confirma a doazón de Pipino.
798 Con máis guerras contra os saxóns, eslavos e ávaros, Carlomagno logra a incorporación ó Imperio carolinxio do territorio comprendido entre a desembocadura do río Oder (norte de Alemaña) e o Adriático
800 O papa León III coroa emperador a Carlomagno (Romanum gobernans Imperium).
812 Tratado de Aquisgrán (actual Aachen): Miguel I, emperador de Oriente, recoñece a Carlomagno como emperador de Occidente.

Carlomagno aconsella ó seu fillo Ludovico que non se deixe coroar polo papa, senón que colla a coroa por si mesmo (a Deo coronatus), seguindo a tradición bizantina.

814 Morte de Carlomagno
814-840 Ludovico Pío (Luís o Piadoso)  consinte que o papa Estevo IV o coroe en Reims, o que supón que só o papa pode outorgar a dignidade imperial
817 “Ordinatio imperii”: a dignidade imperial será herdada polo primoxénito de Ludovico (Lotario, que xa estaba asociado á coroa); os fillos menores, en calidade de subordinados ó emperador, reciben o goberno dos reinos de Aquitania (Pipino) e de Baviera (Luís o Xermánico)
829 Malia que no acordo se facía constar que non habería novas divisións, o propio Ludovico creou o reino de Alamania para o seu fillo Carlos o Calvo.
830 Por esta razón, 1ª rebelión dos fillos de Ludovico (Pipino, Luís e Lotario, que se fixera coroar no 823 emperador de Roma, con xuramento de fidelidade ó papa).
838 Carlos o Calvo herda Aquitania á morte de Pipino.
840 Guerra fratricida: Luís o Xermánico e Carlos o Calvo contra Lotario (derrotado no 841 na batalla de Fontenoy)
842 Xuramento de Estrasburgo entre Luís o Xermánico e Carlos o Calvo (o máis antigo documento que se conserva redactado en antigo alemán e antigo franco)
ORIXES PRIMIXENIAS DOS REINOS DE FRANCIA E ALEMAÑA
843 Tratado de Verdún: división do Imperio carolinxio en tres reinos: o emperador Lotario I recibe a parte central (a Lotarinxia, do mar do Norte á metade norte de Italia, coas cidades imperiais de Aquisgrán e Roma); Luís o Xermánico a parte oriental (orixe da actual Alemaña) e Carlos o Calvo a occidental (orixe da actual Francia). Só formalmente se conserva a unidade do Imperio.
Entre os fillos e netos destes reis seguirán habendo loitas e as fronteiras destes reinos variarán con moita frecuencia; nunca foron estables, como é lóxico.
919-1024 ÉPOCA DOS EMPERADORES SAXÓNS
910 Fundación da abadía de Cluny
919-936 Henrique I, rei dos francos e dos saxóns
936-973 Otón I o Grande
962 Otón I o Grande é coroado emperador en Roma do Sacro Imperio R.X.
962-1806 SACRO IMPERIO ROMANO XERMÁNICO
973-983 Otón II
983-1002 Otón III, que intenta no 996 reconstruír o Imperio de Carlomagno
1002-1024 Henrique II o Santo, que fora elixido emperador porque se sabía que non podería fundar unha dinastía (era impotente: mantivo coa súa muller, santa Cunegunda de Luxemburgo, un matrimonio ‘branco’, e tal castidade forzosa valeríalle para a súa posterior canonización). Así e todo, disque someteu a súa muller a unha ordalía –facéndoa camiñar descalza sobre ascuas- porque sospeitaba da súa infidelidade.
1007 Fundación do bispado de Bamberg, cidade protexida polo emperador Henrique, para a evanxelización dos eslavos do río Meno (Main).
1024-1125 OS EMPERADORES SÁLICOS
1024-1039 Herda o imperio Conrado II, neto de Conrado o Roxo de Lorena
1033 Incorporación do reino de Borgoña ó Sacro Imperio, por herdanza (ó que se opoñen os señores feudais borgoñóns).
1039-1056 Herique III, coroado emperador en 1047
1056-1106 Henrique IV, que no 1075 logra someter os saxóns, sempre en rebeldía.
1074 O papa Gregorio VII (o monxe Hildebrando, de Cluny, de carácter austero), tras un Concilio en Roma, sanciona a imposición do celibato ós cregos.
1075 Novo concilio romano: prohíbese que os cregos reciban cargos dos laicos: inicio da loita das Investiduras entre o papado e o Imperio Xermánico. O papa Gregorio VII ameaza ó emperador Henrique IV coa excomuñón.
1076 Sínodo de Worms: Henrique IV e os bispos alemáns declaran deposto o papa.

Concilio lateranense: Gregorio VII depón e excomunga o emperador, liberando os seus súbditos do xuramento de fidelidade.

1077 Ante a rebelión dos seus súbditos, o emperador atravesa os Alpes en inverno e permanece tras días descalzo ante o castelo de Canosa (onde estaba o papa refuxiado) para implorar o seu perdón; obteno tras prometer a arbitraxe papal en todos os conflitos
1080 O emperador incumpre a palabra e faise coroar emperador polo antipapa Guiberto de Rávena.

-O emperador acosa a Gregorio VII, refuxiado no Castel de Sant’Angelo en Roma; liberáno os normandos de Roberto Guiscardo, refuxiándose en Salerno, onde morre, consciente de ter fracasado no intento de subordinar a Igrexa e o Imperio á autoridade papa (deste xeito, subsiste a doutrina da orixe divina do poder imperial).

1122 Concordato de Worms entre Henrique V e o papa Calisto II, que dá fin á 1ª fase da loita das Investiduras: o emperador renuncia a conceder a investidura espiritual representada polo báculo e o anel (para bispos e abades, dignidades canónicas reservadas ó papa), pero si outorgará a investidura temporal representada polo cetro e a espada (bens cedidos en feudo).
1125-1137 Morre o emperador Lotario II e empezan as loitas entre os güelfos de Saxonia (partidarios da Casa de Baviera e do Pontificado) e os xibelinos (da Casa de Suabia e do emperador)
1137-1254 O IMPERIO DOS HOHENSTAUFEN
1152-1190 Frederico I Barbarroxa, da dinastía suaba dos Hohenstaufen, pretende instaurar un gran Imperio de Occidente con capital en Roma, pero recibe a oposición do papa Alexandre III è sucédense moitas guerras en Italia (ata seis ou sete campañas) entre os partidarios do papa (güelfos) e do emperador (xibelinos)
1188 Dieta de Worms: o emperador Frederico I emprende a 3ª Cruzada, morrendo en San Xoán de Acre en 1191.
1209 Otón IV nomeado emperador, pero é excomungado polo papa Inocencio III, que coroa a Frederico II, educado baixo a súa tutela
1250 Continúan as loitas dinásticas. En 1250 morre Frederico II na Puglia (Italia).
1250-54 Reinado de Conrado IV, pero more nunha batalla e con el rematan os Hohenstaufen è empeza un período de interregno, sendo un dos aspirantes á coroa imperial alemá Afonso X o Sabio de Castela, por ser fillo de Beatriz de Suabia.
1273-1356 INÍCIASE O PERÍODO DO IMPERIO ELECTIVO XERMÁNICO
1257 Dobre elección de Afonso X de Castela e de Ricardo de Cornualles è acórdase instaurar un sistema electivo: a) formación dunha orde de príncipes electores (3 eclesiásticos e 4 leigos); b) renuncia do Sacro Imperio Xermánico á política italiana e á idea dun Imperio universal.

-máis adiante, cunha nova Constitución imperial, favorécese a elección dos candidatos das casas de Luxemburgo e, despois de 1417, a de Habsburgo austríaca para asegurar o dualismo do Estado: a división do poder entre o emperador e o Imperio; refórzase a influencia leiga para evitar a inxerencia do papa na elección do emperador (segundo a Bula de Ouro, de 1356, o papa só poderá elixir “o rei dos romanos” designado polos electores).

LIGA DAS CIDADES XERMANAS MERIDIONAIS
1254 Liga das cidades renanas (para asegurar a tregua no interregno)
1376 Liga das cidades suabas
1389 Paz xeral de Eger e renuncia ás Ligas e fin da política independente das cidades meridionais
PROXECTO DUN IMPERIO PANESLAVO
1373-1419 Wenceslao, rei de Bohemia, goberna despoticamente. Contra el organízase a Liga dos Cabaleiros
1410-1437 Sexismundo de Luxemburgo logra coroarse emperador
1414-18 Concilio de Constanza, convocado polo emperador Sexismundo para acabar coa división da Igrexa: persistía o Cisma de Occidente (desde 1378), división Aviñón-Roma (chegou a haber ata tres  papas)
1415 Execución de Jan Hus, reformista bohemio, e rebelión violenta do catolicismo bohemio contra a Igrexa Católica e o Sacro Imperio Xermánico (rebelión antixermánica dos checos).
1419 1ª Defenestración de Praga e división dos husitas en utraquistas e taboritas.
O IMPERIO MUNDIAL DOS HABSBURGO
1438-39 Extinta a dinastía de Luxemburgo, cinxe a coroa xermana Alberte II, da casa de Habsburgo, austríaca
1440-93 Frederico III, emperador
1477 Os Habsburgo adquiren o ducado de Borgoña
1491 Acordo hereditario dos Habsburgo con Bohemia e Moravia
1493-1519 Maximiliano I de Austria (Habsburgo), emperador dun amplísimo territorio: Países Baixos, Lorena-Palatinado, Borgoña, toda a actual Alemaña e boa parte de Polonia, Bohemia, Moravia, Baden-Würtemberg, Baviera, Austria….
1496 Filipe o Fermoso (natural de Bruxas), fillo de Maximiliano, casa coa infanta Juana de Castela e introduce neste reino a Casa de Habsbrugo en 1506
1495-1521 Diversas Dietas (Worms, Colonia…) intentan dar unha Constitución imperial para evitar o fraccionamento territorial
SÉCULOS XVI-XVIII IDADE MODERNA
1500 Nace en Gante (Flandres) o príncipe Carlos, fillo de Filipe o Fermoso e de Juana de Castela.
1517 O 18-09 desembarca en Villaviciosa (Asturias) o príncipe flamengo Carlos de Habsburgo, Carlos de Gante, herdeiro das coroas de Castela (tras a abdicación de súa nai, recluída nun convento en Tordesillas) e Aragón (tras a morte do seu avó Fernando  o Católico (1516).

O 31-10 Martiño Lutero fixa na igrexa de Wittenberg as 95 teses contra as indulxencias.

1518 Morre o cardeal Cisneros, rexente de Castela. Na 1ª sesión das Cortes de Castela esixíuselle a Carlos, para ser recoñecido rei, “el respeto a las leyes de Castilla y que aprendiese el castellano”. El accedeu, pero a cambio dun crédito de 600.000 ducados. No reino de Aragón as negociacións aínda foron máis arduas.
1519 Morre Maximiliano de Austria e o seu neto Carlos postúlase como emperador do Sacro Imperio Xermano, cousa que logra mediante subornos ós electores e certas concesións (os banqueiros Fugger de Augsburgo financian a súa elección a cambio  do monopolio das minas de mercurio de Almadén).
1520 Despois de conseguir financiamento nas Cortes de Santiago e A Coruña para para a súa elección (400 mil ducados) o rei Carlos I embarca na Coruña para ser coroado emperador.

-23-10: Carlos de Gante foi coroado en Aquisgrán emperador do Sacro Imperio Romano Xermánico co nome de Carlos V, como é coñecido na historia europea. Tiña 20 anos e era o rei máis poderoso de Europa.

1521 Batalla de Villalar (Valladolid), onde as tropas imperiais fieis a Carlos I vencen ás das Comunidades de Castela (os xefes casteláns Padilla, Bravo e Maldonado foron executados).

Edicto de Worms, co que Carlos V pretendía acabar coa disidencia de Lutero declarándoo herexe.

1526 Dieta de Spira, que consagraba a relativa tolerancia relixiosa entre protestantes e católicos baixo o lema “Cuius regio, eius religio”.
1529 Nova Dieta de Spira: ante a intención dos católicos de anularen a tolerancia relixiosa, os luteranos protestaron è serán chamados ‘protestantes’
1530 25-6: Confesión de Augsburgo: declaración de fe dos reformistas luteranos ante o emperador Carlos V dos líderes luteranos (Philip Melanchton), coa aprobación de M. Lutero e asinada por sete príncipes alemáns.

-3-8: os teólogos católicos refutan a doutrina luterana.

1532 Paz ou tregua de Núremberg entre o emperador e os líderes protestantes.
1545 Dieta de Worms: os estados protestantes alemáns néganse a asistir ó Concilio de Trento (1545-1563)
1547 Batalla de Mühlberg: Carlos V vence o exército protestante da Liga de Esmalcalda; vitoria pírrica, pois non logra conter o protestantismo.
1552 Fúndase en Roma o Collegium Germanicum, dedicado a formar sacerdotes alemáns para introducir a Contrarreforma.
1555 Paz de Augsburgo, que proclama a liberdade relixiosa nos Estados alemáns e consagra a excisión do cristianismo de Occidente.
1556 Carlos V abdica e retírase ó mosteiro de Yuste (Estremadura): lega ó seu fillo Filipe II a coroa de España (Castela e Aragón), as posesións italianas, os estados da Casa de Borgoña e os territorios do Novo Mundo; ó seu irmán Fernando cédelle o Imperio alemán e os territorios austríacos.
1555-1564 O emperador Fernando I procura manter a paz relixiosa. Fracasa na súa tentativa de unificación confesional.
1563 Iníciase a Contrarreforma en Baviera (baluarte do catolicismo alemán). Xesuítas como san Pedro Canisio (o segundo apóstolo de Alemaña) van ser fundamentais neste propósito.
1564-1576 Maximiliano II prohíbe a publicación dos decretos do Concilio de Trento e declárase neutral en materia confesional. O protestantismo segue espallándose polo norte do Imperio.
1576-1612 Rodolfo II, educado en España polos xesuítas, introduce a Contrarreforma nos dominios da casa de Habsburgo. Vive en Praga como un misántropo, e rodéase de alquimistas e astrónomos (Kepler, Ticho Brahe).
1583 Triunfo da facción católica en Colonia: o arcebispo, convertido ó protestantismo, é expulsado da cidade.
1596 Persecución de protestantes en Estiria, por orde do arquiduque Fernando.
1609 O rei Maximiliano I de Baviera funda a Liga Católica co apoio de España.
1618 2ª Defenestración de Praga, chispa que deu orixe á Guerra dos Trinta Anos: ó ser proclamado rei de Bohemia Fernando de Estiria, xefe da Liga Católica, os protestantes checos lanzaron polas ventás do pazo imperial a dous funcionarios católicos do rei. Cando Fernando II foi proclamado emperador, os bohemios escolleron como rei o elector palatino Frederico V, calvinista e xefe dos protestantes.
1618-1648 Guerra dos Trinta Anos, que afectou sobre todo ó Imperio alemán. Causas:

A) relixiosas: intento do emperador Fernando II de impoñer o catolicismo; loitas relixiosas en Bohemia.

B) Políticas: intento do mesmo emperador en transformar en hereditario o Imperio alemán, que era electivo; rivalidade entre o emperador e varios príncipes alemáns.

C) Intento de Francia de arruinar a Casa de Austria (Habsburgo) e restablecer o equilibrio europeo.

D) Rivalidade comercial no mar Báltico dos alemáns cos dinamarqueses e suecos.

1648 Paz de Westfalia: no último período da Guerra dos Trinta Anos (o período francés), Francia entrou na guerra a favor dos protestantes e a loita estendeuse dos Pireneos ó Báltico. Os terzos españois foron vencidos en Flandres na batalla de Rocroi (1643), e o emperador Fernando III, ante o perigo de que as tropas francesas (Luís XIII, cardeal Richelieu) tomasen Viena en 1648, asinou a paz.
1648 Consecuencias da Paz de Westfalia:

a) o emperador de Alemaña recoñeceu que os 335 príncipes do seu Imperio eran soberanos en cada un dos seus estados confederados;

b) estableceuse a completa liberdade relixiosa en Alemaña;

c) Suecia e Dinamarca ampliaron os seus territorios a custa do Imperio alemán;

d) Alemaña devolveu a Francia Alsacia e Lorena;

e) A Confederación Helvética (Suíza) e os Países Baixos (Holanda) sepáranse do Imperio e independízanse;

f)  desaparece a hexemonía dos Habsburgo en Europa, e tamén marca a fin da hexemonía española en Europa.

Despois de 1648 Despois de Westfalia: O Imperio alemán componse de 335 territorios soberanos con órganos de goberno repartidos entre o emperador e o Imperio: Chancelería da Corte en Viena; Chancelería imperial en Maguncia (Mainz), p.ex.  A Dieta imperial (desde 1663 en Ratisbona) permanente é unha asemblea articulada en tres grupos:  8 príncipes electores; 165 príncipes non electores; 61 cidades imperiais. Só para a guerra se prevía un exército imperial (improvisado). O emperador só era un señor territorial máis.
1640-1688 O Gran Elector Frederico Guillerme (da casa de Hohenzollern) crea o Estado prusiano, no norte de Alemaña (estados de Brandenburgo e Prusia), con capital en Berlín.
1669 Austria afírmase como gran potencia, obtendo dos turcos toda Hungría e Transilvania.
1700-1740 Créase a monarquía dualista austro-húngara, e Viena convértese na capital do novo imperio Austro-Húngaro
1711-1740 1713: Carlos VI rei de Austria tras renunciar ás súas pretensións ó trono de España (Guerra de Sucesión española 1700-1713) asina o Tratado de Utrech.

-o non ter sucesión masculina, publicou a Pragmática Sanción (1713) para asegurar o trono para a súa filla María Teresa

1740-48 Guerra de Sucesión austríaca, provocada pola invasión de Silesia de Frederico II de Prusia. Na Paz de Aquisgrán (1748) sería recoñecida no trono imperial, pero Austria entregou Silesia a Prusia.
1789 Iníciase a Revolución francesa, que, pola súa oposición ó absolutismo monárquico, chocará cos imperios alemán e austríaco.
1792 Invasión de Francia por tropas austroprusianas contra os revolucionarios franceses. Vitoria francesa en Valmy e retirada do exército invasor
1800 Napoleón derrota o exército austríaco en Marengo
1805 Napoleón atravesa o Rin, vence o exército austríaco en Ulm e ocupa Viena. Na batalla de Austerlitz vence a austríacos e rusos.
IDADE CONTEMPORÁNEA
FIN DO SACRO IMPERIO ROMANO XERMÁNICO è CONFEDERACIÓN DO RIN
1806 Confederación do Rin, protectorado francés que supón o desmembramento do Imperio alemán.

-6-8: presionado por Napoleón, Francisco II renuncia á coroa imperial, o que supón o remate do Sacro Imperio Romano Xermánico.

outubro 1806: Napoleón vence os prusianos en Jena e entra en Berlín.

1813-15 A loita contra os exércitos imperiais de Napoleón van facer espertar o nacionalismo alemán è toda Europa aliada contra el: desde Gran Bretaña e España a Rusia.
1814 6-4: tras seren derrotadas as tropas francesas en Rusia e en España (en Galicia xa o foran en xuño de 1809), Napoleón abdica e será recluído na illa de Elba.
1815 Marzo: Napoleón desembarca en Cannes e inicia o Imperio dos Cen Días.
1815 18-6: batalla de Waterloo: Napoleón é vencido definitivamente por unha coalición internacional (prusianos, austríacos, británicos) ó mando do duque de Wellington.
CONFEDERACIÓN XERMÁNICA
1815 set. 1815: créase en Viena a Santa Alianza, intento dos monarcas absolutistas de Rusia (ortodoxo), de Prusia (protestante) e de Austria (católico) de erradicar o liberalismo e volver á monarquía absoluta.

– neste congreso tamén se constitúe a Confederación Xermánica, creada para manter a integridade dos estados alemáns: 39 estados soberanos cun imperio (Austria) e cinco reinos (Prusia, Baviera, Württemberg, Saxonia e Hannover); ten unha Dieta (congreso) con sede en Fránkfurt. Cada un destes estados (Land) tiña leis e sistemas de gobernos propios, pero existía unha forte conciencia, nacida nas guerras napoleónicas e estimulada por intelectuais (Fichte, Hegel, Ranke) de formar parte dunha única nación: a nación alemá (idea romántica e historicista de nación, que existe aínda que o pobo non teña conciencia diso: unha mesma historia, unha mesma lingua, unha mesma idiosincrasia…). Este tipo de nacionalismo oponse ó da revolución francesa (nación = pobo).

1816 Nace en Tréveris (Trier) Karl Marx, creador do marxismo.
1831 Morre W.F. Hegel, o pensador máis importante da época e representante do “idealismo alemán”. O seu pensamento influirán en Karl Marx e no materialismo histórico.
1834 Créase a Deutscher Zollverein (‘Unión aduaneira alemá’), baixo a presidencia de Prusia, que abarca a 25 millóns de persoas e supón unha etapa previa á unificación política.
1840 Morre Frederico Guillerme III de Prusia, que se aferrara ós principios da Sta. Alianza (perseguiu os liberais, suspendeu reformas constitucionais, aprazou o decreto de abolición da servidume dos labregos etc.)
1840-1861 Frederico Guillerme IV de Prusia amnistía os perseguidos políticos e pon fin ás desordes católicas de Colonia iniciadas en 1837 (conflito co estado prusiano polos matrimonios mixtos; os bispos católicos opoñíanse á secularización e propugnaban o control relixioso da educación).
1848 Revolución de marzo. Enfrontamentos entre obreiros e militares en Berlín (barricadas). F. Guillerme IV acaba prometendo unha Constitución.

-tamén houbo levantamentos en Viena, e o príncipe Metternich ten que fuxir.

-Marx e Engels publican o Manifesto Comunista.

A UNIFICACIÓN ALEMÁ
1862 O rei Guillermo I de Prusia nomea Primeiro Ministro a Otto von Bismarck, o chanceler de ferro, que fortalece o exército e inicia a época do militarismo xermánico con miras a lograr a unificación alemá combinando a guerra e a diplomacia.
1864 Guerra dos Ducados: Austria e Prusia, aliados, eliminan no ducado de Holstein a administración danesa e anexionan á Confederación Xermánica o ducado de Schlewig, territorio danés habitado por alemáns.
1866 Guerra contra Austria. A derrota austríaca permitiría excluír Austria da unificación; disólvese a Confederación Xermánica e créase a Confederación alemá do Norte, presidida polo rei prusiano.
1870 Guerra franco-prusiana, provocada para estimular o patriotismo alemán fronte a un inimigo secular (lembranzas da invasión napoleónica). Vitoria dos prusianos en Sedán e anexión de Alsacia e Lorena, cunha poboación falante dun dialecto alemán, o alsaciano.
II IMPERIO (REICH) ALEMÁN (1871-1918)
1871 Proclamación do II Reich alemán: unha alianza de monarcas (Luís II de Baviera entre eles) que recoñecen a preeminencia do rei de Prusia Guillerme I, convertido en káiser ‘emperador’. (En 1861 Italia lograra a súa unificación, con Vítor Manuel II, rei do Piemonte, como soberano)

Lógrase por fin a ansiada unificación alemá, pero con moitos matices. O modelo político foi unha monarquía constitucional confederal, conservando os antigos Estados unha grande autonomía interna (sobre todo aqueles que achegasen axuda financeira; Baviera e Würtemberg teñen o privilexio do exército, correos e impostos propios. O poder central controla o exército, as aduanas, o comercio e as comunicacións. O órgano supremo do Reich é o Consello Federal (Bundesrat) con poder lexislativo e dereito a control (o seu presidente é o rei de Prusia, xefe supremo do exército, é quen nomea o chanceler (1º Ministro), que só é responsable ante o emperador.

O Reichtag (Parlamento) é elixido por sufraxio universal masculino, pero conta cunha autonomía moi relativa.

1871 Lei do Púlpito, para limitar a influencia política do clero. Bismarck gobernou co apoio dos partidos conservadores, pero non só tivo a oposición do incipiente Partido Socialdemócrata Alemán (SPD), senón da Igrexa Católica.
1888-1918 Reinado do káiser Guillerme II
1890 Destitución de Bismarck, debido ó triunfo nas eleccións do Partido Socialdemócrata (SPD), que reclama os dereitos da clases obreira. A SPD nacería a partir das ideas do revisionismo de Eduard Bernstein, que renuncia á ditadura do proletariado e acepta entrar no sistema burgués de partidos para lograr o poder polas urnas. A Socialdemocracia alemá sería a 1ª en conseguir un certo estado de benestar para a clase obreira.
1890-1914 Tensións prebélicas en Europa polas rivalidades imperialistas dos grandes Estados-nación (p.ex., a rivalidade franco-alemá, os intereses coloniais, as tensións nacionalistas (Estados-nación imperialistas; nacións sen Estado que desexan telo).
1914 Sistema de alianza europeas: a) Tripla Alianza (Imperio alemán, Imperio Austrohúngaro e Italia); b) Triple Entente (Gran Bretaña, Francia e Imperio ruso).
1914-1918 I GUERRA MUNDIAL
1914-18 I Guerra mundial; dous bandos:

a)       Os Imperios centrais (Imperio alemán, Imperio Austrohúngaro, Imperio turco e Bulgaria);

b)       Os aliados: Gran Bretaña, Francia, Imperio ruso (Italia en 1915, EE.UU. en 1917, ano en que a Rusia bolxevique de Lenin abandona a guerra)

1918 7 out.: o goberno alemán pídelle armisticio ó presidente Wilson è a influencia da Revolución rusa provoca sublevacións de obreiros e militares en Hamburgo, Hannover e Múnic (ó estilo dos sóviets).

-7 nov.: proclamación da República en Baviera. Revolución en Berlín.

-9 nov.: abdicación de Guillerme II, que foxe a Holanda è proclamación da República alemá.

-10 nov.: rebelión espartaquista dos socialdemócratas radicais (Liebknecht, Rosa Luxemburg) que propugnan a ditadura do proletariado.

11 nov.: armisticio que dá fin á guerra, en base ós 14 puntos de Wilson è derrota dos Imperios alemán e austrohúngaro.

1919-1939 PERÍODO DE ENTREGUERRAS
1919 Tratado de Versalles (das potencias vencedoras con Alemaña):

a) perdas territoriais de Alemaña: Alsacia e Lorena a Francia; Eupen e Malmedy a Bélxica; o norte de Schleswig a Dinamarca; Posnania, Prusia Occidental e Alta Silesia a Polonia.

-Danzig convertida en cidade libre.

-o Sarre será administrado durante 15 anos por Francia

b) condicións militares (redución do exército, ocupación da zona do Rin, supresión do servizo militar obrigatorio.

c) condición económicas: fortes indemnizacións de guerra ós vencedores.

d) condicións morais: Alemaña declarada responsable da guerra.

e) disolución do Imperio alemán e destitución do káiser è Alemaña pasa a ser unha república.

1918-1933 A REPÚBLICA ALEMÁ DE WEIMAR
1918 -nov.: pacto entre a facción moderada da socialdemocracia (Friedrich Ebert) e o exército (xeneral W. Groener) è nace a República de Weimar (cidade do land de Turinxia), sede da Asemblea de Weimar (1918-19)
1919 -xan.: militares de dereitas asasinan os líderes do movemento espartaquista (‘Garda Vermella’), Liebknecht e Rosa Luxemburg, e afogan este movemento comunista.
1919-1925 Friedrich Ebert  (SPD) é elixido presidente da República, á fronte dun goberno de coalición cos católicos e co Partido Demócrata Alemán.
1919 Constitución da República de Weimar:

-República federal, parlamentaria e democrática.

-Parlamento constituído polo Reichstag (deputados electos) e o Reichsrat (representantes dos Länder).

A República tivo a hostilizade da alta burguesía (contraria á lei das 8 horas, á contribución sobre rendas etc.), do exército e de grupos da extrema dereita.

-a extrema esquerda adopta unha táctica insurreccional (Kurt Eisner proclama unha República dos soviets en Múnic)

1920 Nunha cervexería de Múnic, un antigo cabo do exército de orixe austríaca, Adolf Hitler, funda o Partido Obreiro Alemán Nacional Socialista (partido Nazi)
1923 Ocupación da zona do Ruhr por Francia e Bélxica como garantía dos seus créditos.
1923 9-11: Putsch de Múnic: golpe de estado de Hitler e Ludendorff en Múnic, co apoio do Comisario Xeral do Estado para Baviera, Von Kahr. è co apoio do exército e da policía, Hitler é encarcerado (no cárcere escribe Mein Kampf ‘A miña loita’)..
1925-1934 Von Hindenburg, presidente da República
1930 Caída de Müller, último chanceler socialdemócrata è agrávanse as crises.
1932 Xullo: eleccións xerais con vitoria (sen maioría absoluta) do Partido Nazi (14 millóns de votos e 230 deputados no Reichstag; os comunistas logran 89 deputados è o triunfo desata a violencia dos nazis contra comunistas e socialdemócratas.

-Hindenburg oponse á designación de Hitler como chanceler e convócanse novas eleccións:

-6-11: os nazis perden 3 millóns de votos; avance nacionalista e comunista

1933-1945 ALEMAÑA BAIXO O NAZISMO
1933 -30-01: Hitler (chanceler) forma goberno de coalición con nacionalistas, independentes e católicos, con Von Papen como vicechanceler.

-27-02: os nazis incendian o Reichstag e bótanlles a culpa ós comunistas è persecución oficial dos partidos de esquerda.

-05-03: novas eleccións ó Reichstag: os nazis obteñen 17 millóns de votos (maioría absoluta); os socialdemócratas 7 millóns; comunistas 4.800.000 e nacionalistas 3 millóns.

-13-03: creación do Ministerio para a Educación do Pobo e da Propaganda, ó cargo de Joseph Goebbels.

-21-03: disolución do Parlamento è detencións arbitrarias de membros da oposición política

-07-4: Lei de Unificación dos Länder: abolición do sistema federal a prol do centralismo estatal.

-maio: prohibición de partidos e sindicatos, a excepción do Partido Nazi, o único (para asegurar a unidade do Partido e do Estado).

1934 -Creación da GESTAPO (Policía secreta do Reich), controlada por H. Himmler, xefe supremo das SS è reprímense todos os movementos da oposición è os inimigos políticos son enviados a campos de concentración (Dachau, preto de Múnic, foi un dos primeiros).

-30-06: a Noite dos coitelos longos (asasinato masivo dos principais dirixentes das Sturmabteilung (SA, grupos armados de asalto) non leais a Hitler)

– Agosto: morre o presidente Hindenburg e Hitler asume tamén a presidencia como Führer (‘o guieiro’) e chanceler de todos os alemáns, integrados todos no Partido Nazi e as súas agrupacións

-pacto de non agresión con Polonia.

1935 Reinstauración do servizo militar obrigatorio.

Leis de Núremberg: a pureza de sangue para a supervivencia do pobo alemán (prohibidos os matrimonios mixtos cos xudeos etc.)

1936 Denuncia do Pacto de Locarno de 1925 e ocupación da Renania desmilitarizada(fin do Pacto de Versalles)

-agosto: Xogos Olímpicos de Berlín.

-axuda material ós militares sublevados na Guerra civil española, violando o acordo de Non Intervención.

1937 Protocolo Hossbach: Hitler descobre os seus plans de guerra: conquista do espazo vital alemán pola violencia è xuntar os territorios de fala e cultura alemás.
1938 10-01: noite dos cristais rotos, contra os xudeos.

13-03: anexión de Austria (Auschluss), confirmada en abril por plebiscito.

01-10: Conferencia de Múnic (Hitler, Mussolini, Chamberlain, Daladier) è cesión a Alemania dos Sudetes checos è non haberá guerra! (Chamberlain e Daladier recibidos triunfalmente)

1939 16-03: invasión de Checoslovaquia polos alemáns.

21-03: esixencia a Polonia da anexión de Danzig e do corredor polaco de comunicación entre este territorio e Alemaña è Polonia non acepta e GB e Francia abandonan a política de pacificación e garanten a independencia polaca (pacto do 25-08).

26-03: anexión de Alemaña do territorio Memel de Lituania.

29-08: Pacto de non agresión xermano-soviético (entre Hitler e Stalin, para repartir Polonia).

-01-09: invasión de Polonia. Comeza a II GM

1939-1945 II GUERRA MUNDIAL
1939-1942 1ª fase: guerra lóstrego è triunfos rápidos do Eixe Berlín-Roma-Tokio

Fronte occidental:

-1940: ocupación de Dinamarca e Noruega.

-ocupación de Holanda e Bélxica para invadir Francia

-22 xuño: Francia capitula è armisticio de Compiègne e división do país entre a Francia ocupada (oeste e norte) e o goberno de Vichy do mariscal Petain (interior e sueste).

-Gran Bretaña soa ante Alemaña: a batalla de Inglaterra (bombardeos). Churchill, 1º ministro dun gobeno de coalición.

1940-41 Guerra nos Balcáns
1940-42 Guerra no norte de África
1941 21-06: Alemaña ataca a URSS sen declaración de guerra, rompendo co pacto anterior

07-09: ataque xaponés a Pearl Harbour (Hawaii), que decide a entrada dos EE.UU. na guerra, a favor dos aliados.

1942-43 Batalla de Stalingrado (agosto 42-febreiro 43) è a derrota nazi supón o cambio de rumbo na guerra.

07-11: desembarque dos angloamericanos no norte de África (operación Toch).

1943-1945 2ª fase: vitorias dos aliados:

1943: 13-05, derrota alemá no norte de África (El Alamein etc.)

-maio: instalación dun campamento militar na Cacharosa (Baio), de Artillería e Infantería, para vixiar a costa, de Malpica a Fisterra.

-xullo e agosto: desembarque aliado en Italia

-xullo: caída de Mussolini (destituído polo rei Vittore Emmanuele II).

1944 06-06: Desembarque de Normandía (Operación Overlord).

-20 xullo: atentado frustrado de Von Stauffenberg contra Hitler

-agosto: liberación de París

-outubro: o novo goberno italiano decláralle a guerra a Alemaña (loita dos       partisanos).

-outubro: desmantélase toda présa o campamento militar da Cacharosa (Baio).

-decembro: comeza a batalla das Ardenas (ofensiva alemá á desesperada)

1945 -xaneiro-abril: ofensiva imparable soviética na fronte oriental

-28 abril, capitulación das forzas alemás en Italia. Mussolini executado polos partisanos.

-29 abril: Hitler escribe o seu testamento político.

-30 abril: suicidio de Hitler, Eva Braun, Goebbels e familia no seu búnker de Berlín.

-7 maio: capitulación da Wehmacht no Cuartel Xeral de Eisenhower en Reims.

-8 maio: 2ª capitulación no Cuartel Xeral soviético en Berlín, ante o mariscal Zúkov

-23 maio: destitución e arresto do goberno de Doenitz (designado por Hitler no seu testamento).

-25 setembro: capitulación de Xapón tras o lanzamento das dúas bombas atómica sobre Hiroshima (6-08) e Nagasaki (9-08).

ACORDOS DE PAZ E POSGUERRA
1945 -4-11 febreiro: Conferencia de Ialta (Crimea, URSS): Churchill, Roosevelt, Stalin.

-26-06: Carta de San Francisco, fundacional da ONU.

-xullo-agosto: Conferencia e Acordo de Postdam (Berlín): Churchill, Truman, Stalin e Atlee) è división de Alemaña: a URSS anexiónase Prusia Oriental, a Galitzia Oriental e Polesia; confórmase de novo Polonia cos territorios do leste da liña Oder-Neisse: Pomerania, Silesia, Prusia Oriental, Galitzia Occ.) è evacuación de todos os alemáns residentes en Polonia, Hungría e Checoslovaquia è Estatuto especial para Berlín.

-Alemaña, dividida en 4 zonas de ocupación: 1) A Británica (noroccidental), francesa (suroeste: Renania e Würtemberg); americana (centro-sur: Hessen e Baviera) e a soviética (leste).

-autorízanse a maior parte dos partidos, a excepción do NazionalSocialista.

-reconstitución dos Länder (Alemaña volve ser unha República Federal descentralizada).

-20-11: empezan os Xuízos de Núremberg, contra os xefes nazis.

1945-47 Empezan os enfrontamentos entre os vencedores da IIGM, xerme da futura Guerra fría.
1947-1989/90 GUERRA FRÍA (BLOQUE OCCIDENTAL / BLOQUE SOVIÉTICO)
1947-53 Fase álxida da Guerra fría
1948-1961 Plan Marshall: axudas de máis de 30.000 millóns de dólares dos EE.UU. para a reconstrución da Europa da posguerra: Gran Bretaña, Francia, Alemaña occidental e Italia foron as máis beneficiadas (a España de Franco quedou fóra; só recibiría leite en pé e manteiga para os nenos das escolas).
1948-49 Bloqueo de Berlín: os EE.UU e os seus aliados xestionaban a creación don estado alemán independente sen contar cos soviéticos que, como resposta, cortaron as comunicación terrestres con Berlín, que quedou bloqueado è realizaríanse máis de 300.000 voos para subministrar a poboación da cidade. O bloqueo foi levantado ó ano seguinte.
1949 O bloqueo acelerou o proceso de división de Alemaña en dous bloques e Estados: na zona occidental, a República Federal Alemá (RFA)/ Bundesrepublik Deutschland (BRD), coa unión das zonas de ocupación británica, americana e franciesa (capital en Bonn), e na oriental, zona de ocupación soviética, coa creación da República Democrática Alemá (RDA), capital en Berlín leste.
1949-1963 Konrad Adenauer (CDU), chanceler da RFA.
1957 A Europa dos 6 (CEE, Mercado Común Europeo): Francia, Alemaña, Italia, Bélxica, Holanda e Luxembrurgo.
1961 Construción do muro de Berlín: coas axudas do Plan Marshall, a zona occidental de Berlín progresaba máis cá oriental e moitos dos habitantes deste sector pasaban ó outro lado è esta foi a causa de que o goberno da RDA decidise pechar a fronteira urbana coa construción dun alto valado, vixiado por soldados con orde de disparar contra os fuxitivos.
1962-1985 Coexistencia pacífica na guerra fría e distensión entre os bloques

Antecedentes:

-en 1953 morrera Stalin: Nikita Kruschev substitúeo (1953-1971)

-en 1960 John F. Kennedy sae elixido presidente dos EE.UU.

-en 1963 Kennedy visita Berlín e protesta polo muro: “Eu son berlinés”.

-Kruschev e Kennedy souberon salvar momentos álxidos (crise dos mísiles en Cuba, 1962) e favoreceron a distensión.

1963-1966 Ludwig Erhart (CDU), chanceler da RFA.
1966-1969 Kurt G. Kiesinger, chanceler da RFA.
1969-1974 Willy  Brandt (SPD), chanceler da RFA

-1970: o socialdemócrata Willy Brandt, favorece a distensión coa súa política de apertura ó Leste (a Ostpolitik): tratados co Pacto de Varsovia, negociacións coa RDA (recoñecemento mutuo) etc.

1974-1982 Helmut Schmidtt (SPD), chanceler da RFA
1982-1998 Helmut Kohl (CDU), chanceler da RFA.
1985-1991 FIN DA GUERRA FRÍA E REUNIFICACIÓN DE ALEMAÑA
1985 Mikhail Gorbachov accede ó poder na URSS, como secretario xeral do PCUS è impulsará a perestroika (reformas) políticas e a glásnot (transparencia informativa) na URSS
1987 Tratado de Washington sobre desarme entre Gorbachov e R. Reagan
1989 -agosto-setembro: apertura da fronteira húngara coa RDA è fuxida de milleiros de alemáns.

-outubro: dimisión de Honecker (presidente da RDA)

-9-11: derrubo do muro de Berlín

1990 -12-09 (Moscova) e 02-10 (Nova York): Acta de Unificación (reunificación das dúas Alemañas) è anexión da RDA pola RFA, baixo a presidencia de Helmut Kohl
1994 Abandonan Alemaña as derradeiras tropas soviéticas de ocupación.
1998-2005 Gerhard Schröder (SPD), chanceler da RFA
2005- ? Angela Merkel (CDU), chanceler da RFA (e da UE !).
En resumo, de 1949 á actualidade Os cristiándemócratas (CDU) gobernaron, con 5 chanceleres, entre 1949 e 1969, entre 1982 e 1998 e desde 2005 á actualidade en diversas coalicións co Partido Liberal Democrático (FDP), o Partido Alemán (DP) e mesmo cos socialdemócratas.

O Partdo Socialdemócrata Alemán (SPD) gobernou con 3 chanceleres entre 1969 e 1982 co apoio do FPD e entre 1998 e 2005 co apoio do partido Alianza 90/Os Verdes.

Helmut Kohl foi o que máis tempo botou no cargo (16 anos), pero a súa correlixionaria Angela Merkel (xa con 10 anos) leva camiño de superalo.

 

 

 

 

 

Case dúas décadas do recoñecemento oficial da Terra de Soneira no Mapa Comarcal de Galicia (I)

Mapa da Terra de Soneira, cos seus tres concellos, parroquias e lugares (R.Mouzo en ‘A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte’, 2010)

Mapa da Terra de Soneira, cos seus tres concellos, parroquias e lugares (R.Mouzo en ‘A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte’, 2010)

O 20-10-96 o Gabinete de Planificación e Desenvolvemento Territorial da Xunta de Galicia, presidido por Andrés Precedo Ledo (catedrático de Xeografía da USC), presentara a súa proposta de Mapa Comarcal de Galicia, e nela ignorábase a Terra de Soneira, incluíndo o seu territorio, sen máis, na polo Gabinete denominada Comarca de Fisterra (co cal, unicamente se facía coincidir co Partido Xudicial de Corcubión, creado en 1833).

Deseño de Roberto Mouzo para reivindicar o recoñecemento oficial da Terra de Soneira (1997)

Deseño de Roberto Mouzo para reivindicar o recoñecemento oficial da Terra de Soneira (1997)

Mobilización popular inusual

Isto motivou unha mobilización popular inusual a favor do recoñecemento oficial da comarca. Por unanimidade, os plenos municipais dos concellos de Camariñas (alcalde Bautista Santos), de Vimianzo (Alejandro Rodríguez) e de Zas (Ernesto Rieiro) presentarían na Consellería de Presidencia da Xunta de Galicia alegacións a prol do recoñecemento oficial desta terra (sinónimo de comarca), acompañadas dun longo Informe histórico de quince folios e doutro xeográfico, elaborados por quen subscribe (o primeiro) e por Evaristo Dominguez (o segundo); os vimianceses Roberto Mouzo e Andrés Pose achegarían estudos cartográficos. Xunto cos concellos tamén presentaran alegacións unha vintena de asociacións culturais e veciñais e varios veciños a título individual.

O mural de Roberto Mouzo da Praza do Concello de Vimianzo (A Terra de Soneira, no corazón..., p.18) copia

O mural de Roberto Mouzo da Praza do Concello de Vimianzo (A Terra de Soneira, no corazón…

O finado Roberto Mouzo tamén fora autor dun gran mural pintado na parede dun edificio lindeiro coa Praza do Concello de Vimianzo, coa lenda “Terra de Soneira, terra milenaria” sobre as siluetas de tres significados monumentos soneiráns: o castelo de Vimianzo, a ponte de Brandomil e o faro do cabo Vilán. Estaría ben que se repintase este mural para o ano que vén, cando se cumpran os vinte anos. Para o 2017 tamén sería bo que os concellos de Vimianzo e Zas colocasen nas estradas de entrada á comarca (na C-552, na C-404 e na C-441) uns grandes letreiros dándolle a benvida ó viaxeiro á Terra de Soneira.

Quen subscribe, afeito como estaba a que a Administración autonómica fixese oídos xordos ás reivindicacións desta nosa marxinada zona, o certo é que non pensei que nos fixesen caso. Deste xeito, cando o 20 de febreiro de 1997 a prensa deu a noticia de que o Gabinete de Planificación aceptara as nosas alegacións, de tal xeito que a histórica Terra de Soneira quedara finalmente incluída dentro das 53 comarcas do Mapa Comarcal de Galicia, levei unha agradable sorpresa, pero tamén un bo anoxo, pois, coma os madianitas (aquel pobo bíblico, preguiceiro, que esperaba a que os hebreos tivesen as colleitas a punto para roubarllas), xa houbera quen se apuntara o éxito: un significado concelleiro do PP de Vimianzo, que adiantara a noticia engadindo que fora grazas ós seus “ímprobos esforzos” e influencias políticas. Así e todo, axiña quedou co cu ó aire, pois ninguén dera o máis mínimo creto ás súas afirmacións.

O Mapa Comarcal de Galicia publicaríase no Diario Oficial de Galicia (DOG) o 3 de abril de 1997, e desde aquela a Terra de Soneira figura con fachenda entre as 53 comarcas galegas. Mágoa que o propio goberno galego, impulsor do Mapa, nunca crese realmente na comarcalización e que non se lle dese contido político á comarca. ¿Como no se fai agora que tanto se fala da redución de concellos? ¿Que mellor cousa que mancomunar servizos comúns por comarcas, poñamos por caso? Na Terra de Soneira parece que os tres alcaldes actuais (Manuel V. Alonso de Camariñas, Manuel Antelo de Vimianzo e Manuel Muíño de Zas) algo intentaron, pero non sei se quedaría a cousa en auga de castañas. Sería un bo exemplo para todo Galicia se isto se lograse.

A festa polo recoñecemento oficial da comarca: os “Soneiráns de honra”

4. A festa polo recoñecemento oficial da comarca. copia

A festa polo recoñecemento oficial da comarca

Celebrouse na Praza do Concello de Vimianzo, e, segundo as crónicas, a ela asistiron unhas 400 persoas. Fora presidido polos tres alcaldes e presentado por Manuel Antelo Pazos (actual alcalde de Vimianzo), que empezara a súa intervención cun “¡Viva a Terra de Soneira!” para seguir dicindo que os sólidos argumentos presentados (históricos, xeográficos, cartográficos) botaran abaixo os argumentos dos autores do primeiro Mapa.

O momento máis emotivo fora cando se entregaran os pergamiños cos títulos de “Soneiráns de honra”: a Xosé Luís Acción (presidente da federación de asociacións de Zas), ós vimianceses Andrés Pose e Roberto Mouzo; ó zasense da Gándara Evaristo Domínguez e a quen subscribe. Tamén o recibira o escritor Manuel Rivas, que daquela residía na Irroa (Vimianzo), que o recibira de mans do alcalde Alejandro Rodríguez, quen adiantara que ía nomear a Rivas –que acababa de recibir o Premio Nacional de Literatura- fillo predilecto de Vimianzo (promesa que nunca se vería cumprida, quizais pola oposición do escritor a que os Penedos de Pasarela se convertesen nunha canteira).
Finalmente, e por sorpresa, os membros da organización tamén lle entregaron o pregamiño de “Soneirán de honra” ó muxián Moncho Gándara, concelleiro do BNG de Vimianzo, que fora o verdadeiro organizador na sombra do acto. Lembro que Moncho, coa súa flegma habitual, cando o foi recoller limitouse a dicir un lacónico “Moitas gracias”, sen máis requilorios. Moito teriamos outros que aprender del.

CONTINUAR LENDO (Parte II)

Case dúas décadas do recoñecemento oficial da Terra de Soneira no Mapa Comarcal de Galicia (II)

A-Terra-de-Soneira-oficial-e-a-historica-R.-Mouzo-Lavandeira-copia

O recoñecemento oficial da Terra de Soneira non ía en contra da unidade afectiva desta rexión xeográfica “fisterrá” (no senso amplo da palabra), co cabo de Fisterra –universalmente coñecido- como mascarón de proa, que se deu en chamar Costa da Morte. Todos sabemos que esta foi unha denominación inventada por xornalistas hai pouco máis dun cento de anos, sen base histórica ningunha. A Costa da Morte non é unha comarca: é un ente ou rexión xeográfica integrada, polo menos, por estas comarcas naturais (e históricas): Bergantiños, Terra de Soneira, Terra de Nemancos (a Xunta cambioulle o nome antigo por Comarca de Fisterra) e tamén Xallas (e mesmo o concello de Carnota, que forma parte da Comarca de Muros). Sempre me estrañou que se aceptase sen máis a denominación de Comarca de Fisterra para a Terra de Nemancos, cos mesmos 1.100 anos de antigüidade documental que a Terra de Soneira.

A Terra de Soneira, unha das comarcas da Costa da Morte

As comarcas da Costa da Morte (R. Mouzo Lavandeira en 'A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte') copia

As comarcas da Costa da Morte (R. Mouzo Lavandeira en ‘A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte’)

Aínda que poidamos caer no aforismo que empeza por “excusatio non petita…”, engadamos que daquela houbera quen nos acusara veladamente de “inventar” unha nova comarca. Nada máis lonxe da realidade. No noso longo Informe histórico de 15 folios demostramos que o nome de Terra de Soneira se viña utilizando polo menos desde había máis de mil anos (quizais desde a Prehistoria, pois a etimoloxía do nome, segundo os lingüistas, poida que proveña de *Sub Neria “a pé dos nerios, xunta ós nerios”; é dicir, que designaría un pobo da antigüidade que vivía ó lado dos nerios, habitantes estes da redonda dos cabos de Fisterra e de Touriñán).

Nos documentos en latín dos tempos medievais Soneira aparece coas formas Somnaria, Sonaria, Sunaria e Subnaria, pseudolatinismos que desembocarán nas formas Soneyra e Soneira. No ano 899 fálase do commisso de Sonaria (‘condado de Soneira’). E cómpre dicir que todo o actual concello de Laxe e a maior parte do de Cabana formaban parte da Soneira histórica. Soneira tamén aparece entre os arciprestados (comarcas eclesiásticas), xa desde polo menos o ano 1177.
A comarca nos documentos e na cartografía histórica

A 'Tierra de Soneyra' (con letras ben grandes) en 'Il Regno de Galicia' (1696), do italiano G. Cantelli da Vignola copia

A ‘Tierra de Soneyra’ (con letras ben grandes) en ‘Il Regno de Galicia’ (1696), do italiano G. Cantelli da Vignola

Á Terra de Soneira histórica pertencía todo o territorio do actual concello de Laxe e a maior parte do de Cabana, hoxe bergantiñáns. Un documento en latín do ano 1095 indica que “Burnario [Borneiro] est in territorio Subnaria”; outro do 1105 precisa que “Condines” [Cundíns] está “in Sunaria”; no ano 1189 cítase a freguesía de Cesullas e un hospicio de Neaño: “Cesulles et infantaticum de Neanio quos est in terra de Soneyra”; no 1334 a freguesía de San Pedro de Nantón tamén estaba “en terra de Soneyra”. Finalmente, xa dando un salto no tempo, a principios do séc. XVII, o frade A. Yepes, ne súa Crónica de la Orden de San Benito (Valladolid 1613-1615), fai constar que a freguesía de Santo Antoíño de Baíñas –que xeograficamente xa está na vertente do río Xallas- “era monasterio en Tierra de Soneira”.

No tocante á cartografía, os mapas do reino de Galicia a partir do séc. XVI non deixan de citar a Terra de Soneira, e con caracteres ben grandes, igualándo ás comarcas máis coñecidas de Galicia como «Tierra Deça», «Tierra de Ulloa», «Comarca de Lemos» etc.: a Descripción del Reyno de Galizia de F. Fer. Ojea (Anveres, 1598). Nestes mapas vese como o territorio soneirán era maior có actual, seguramente porque se fai coincidir co territorio da Xurisdición de Vimianzo, dos condes de Altamira.

Co nome de Gallaecia Regnum aparece outra mapa de F. Fer. Ojea de 1634, no que a extensión de Soneira é semellante á anterior e, o que son as cousas, nel o topónimo «Vergantiños» -ó igual que «Xallas»- semella unha aldea máis de Soneira; en troques, «Nemancos» é recoñecido como «Terra»

Quizais o mapa onde se amose con máis claridade a importancia da entidade comarca soneirá e a súa extensión fose Il Regno de Galicia (1696), do italiano G. Cantelli da Vignola.

No mapa do francés N. de Fer, Le Royaume de Galice. Province d’Espagne (1705), a «Tierra de Soneyra» é unha das dúas únicas comarcas galegas que se rexistran. E no mpa de I.B. Nolin e T. Rousseau titulado Le Royaume de Galice divisé en plusiers Territoires et les Asturies divisées en Asturie d’Oviedo et de Santillana (París 1762) o nome de «Tierra de Soneyra» vén con caracteres xigantescos, á altura de bisbarras tan famosas como a Liébana cántabra (téñase en conta o amplitude do mapa: de Galicia ó País Vasco).

Hai outros mapas máis, que detallamos na obra colectiva A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte (2010), entre eles o de Tomás López (1784) e, como non, a famosa Carta Geométrica de Galicia de Domingo Fontán (1834), quen, por certo, iniciara unha das primeiras medicións no pazo de Follente (Zas) en 1821 (véxase a recente obra Fontán, de Marcos Calveiro, Premio de Narrativa Breve Repsol 2015).
A obra A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte (2010)

portada do libro colectivo 'A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte' (2010) copia

Portada do libro colectivo ‘A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte’ (2010)

No noso libro colectivo (de Evaristo Domínguez, Xan Fernández Carrera, R. Mouzo, Xosé Mª Rei Lema e quen subscribe) A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte (Edicións Xerais, Vigo, 2010) introducimos nas primeiras páxinas todos estes documentos históricos, e tamén mapas. Esta obra fora cualificada polo editor, Manuell Bragado, un exemplo que se debía seguir en todas as comarcas de Galicia, pois constituía un estudo completísimo (mesmo se introducen temas pouco habituais coma os apelidos máis frecuentes, as particularidades lingüísticas, as asociacións culturais e deportivas…). “Se todas as comarcas tivesen un estudo tan completo coma este –dixera o editor na presentación en Baio e Vimianzo- Galicia sería outra”.

Non obstante, temos que confesar que foi outra das nosas (polo menos miñas) frustracións persoais,  pois tivo pouca repercusión e escaso éxito de vendas, segundo a editorial, pois nin sequera as tres corporacións municipais lle prestaron moita atención. Quen si lla prestou foi o IES Terra de Soneira de Vimianzo que a instituíu como agasallo para conferenciantes e visitantes ilustres ó centro. Xa só por iso valeu a pena o esforzo.

 

Dúas décadas da reaparición no mapa da Terra de Soneira

Xa van 19 anos, certo: o 20 de febreiro de 1997 deuse a noticia de que o Gabinete de Planificación da Xunta de Galicia dera por bo o longo informe de 15 folios que Evaristo Domínguez, Roberto Mouzo, A.Pose e Xosé María Lema elaboraran e que os Concellos de Camariñas, Vimianzo e Zas refrendaran por unanimidade nos seus plenos. A unanimidade na reclamación valeu moito. Foi un triunfo (colectivo) inesperado. No libro colectivo A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte (Xerais, 2010) explicamos o proceso e os motivos polos que unha comarca milenaria como a Terra de Soneira non podía quedar no esquecemento. En contra do que moitos pensan, a Costa da Morte non é unha comarca, senón unha rexión xeográfica como as Rías Baixas ou Altas; esta rexión co cabo de Fisterra como mascarón de proa estaría integrada polas comarcas históricas de Bergantiños, Terra de Soneira, comarca de Fisterra (ou Terra de Nemancos) e mesmo Xallas (a vella Trastámara). En fin, que o “Mapa Comarcal de Galicia” definitivo sairía publicado no DOG o 3-4-1997 e a festa popular sería o 14 de marzo en Vimianzo, organizada polo “argalleiro” maior da comarca, Moncho Gándara (que tamén recibiría o seu diploma, ben merecido). Reconforta rememorar pequenos triunfos. 

Xosé María Lema Suárez.
terra de soneira

Mapa da Terra de Soneira (autor: Roberto Mouzo, en: A Terra de Soneira, no corazón da Costa da Morte, Eds. Xerais, 2010)

Estes días podemos ler artigos sobre o asunto en www.quepasanacosta.gal e www.lavozdegalicia.es

Case dúas décadas do recoñecemento oficial da Terra de Soneira no Mapa Comarcal de Galicia (I)

Por Xosé María Lema Suárez

 

La lucha por el reconocimiento de Terra de Soneira en el reparto comarcal tuvo un éxito nominal

Por Juan Ventura Lado

 

O SEMESCOM lamenta os estragos na mámoa da Arquiña de Vilaseco, unha das escollidas para o Parque do Megalítico

Unha vez máis, o patrimonio da Costa da Morte sufre unha agresión polo abandono e desleixo da Administración

 A Arquiña de Vilaseco é, sen dúbida, o monumento funerario máis esquecido e ameazado dos catorce que forman parte do proxecto do Parque Megalítico da Costa da Morte. Situado non moi lonxe do lugar de Vilaseco e a poucos metros das obras da autovía Carballo-Berdoias, foi escollida para o proxecto non por casualidade, senón porque a súa mámoa de grandes dimensións e a pouca profundidade do cono de violación fan prever que se trata dun monumento interesante para investigar. Conserva unha das tampas, a do corredor, e varias laxes verticais que conforman a súa cámara poligonal.

Os traballos abriron sucos na mámoa. Imaxe do 05/10/2014 de Manuel Rial

Os traballos abriron sucos na mámoa. Imaxe do 05/10/2014 de Manuel Rial

Os traballos de repoboación de eucalipto realizados recentemente e feitos públicos por La Voz de Galicia. Edición Carballo, afectaron á mámoa. Xa non é só que se intentaran plantar árbores alí, o máis grave é que as máquinas pasaron sen ningún miramento por riba do xacemento e do propio dolmen, creando sucos no túmulo.

Desde o propio lugar podemos ver algúns detalles que non fan esperar nada bo, a falta do recoñecemento exhaustivo do lugar que realizará un experto, como así o anunciou o alcalde de Vimianzo, Manuel Antelo.

A Arquiña de Vilaseco nunha imaxe de Roberto Mouzo.

A Arquiña de Vilaseco nunha imaxe de Roberto Mouzo.

Imaxe da zona da anta tomada o 05/10/14 por Manuel Rial

Imaxe da zona da anta tomada o 05/10/14 por Manuel Rial

A propietaria do monumento di que non sabía nada, nin sequera coñecía as investigacións realizadas por Roberto Mouzo e Antón Rodríguez Casal para o Inventario de Bens Patrimoniais do Concello de Vimianzo, e tampouco se esperaba que gardase gran cousa a morea de terra “algo máis alta”. (Por que sería escollida entón para o Parque do Megalítico se non ten importancia?)

Unha vez máis asistimos á ignorancia de quen posúe un ben patrimonial, consecuencia dunha falla total de información por parte da Administración. A propia Xunta de Galicia é culpable ao non ter actuado xa no monumento, ou tan sequera ir sentando as bases cos propietarios. Continúa o seu mutismo absoluto sobre o Parque do Megalítico, un macroproxecto  anunciado xa no 2001, e que leva desde aquela agardando pola súa execución. O proxecto está feito, até o punto de que incluso están pensados os lugares onde aparcarán os visitantes. Falta o financiamento e, sobre todo, a vontade política de valorar o noso pasado.

Viaxe á Alta Normandía, Bélxica, Luxemburgo. Agosto 2014

“De Rens a Reims e de Vimianzo a Bergerac”

CRÓNICA DA VIAXE DO SEMINARIO DE ESTUDOS DA COSTA DA MORTE Á ALTA NORMANDÍA, BÉLXICA, LUXEMBURGO, NE. E CENTRO-SUR DE FRANCIA  (LORENA, CHAMPAGNE E AQUITANIA)

(20-30 agosto 2014)

Temáticas principais desta viaxe:
 – unha ‘fisterra’ altonormanda (os cantís de Étretat),
 – as grandes catedrais góticas do N. de Francia,
– flamengos e valóns (o particularismo belga),
– os principais escenarios da 1ª Guerra mundial,
– a arte mural dunha gruta do Paleolítico

“De Rens a Reims e de Vimianzo a Bergerac”


©Xosé Mª Lema, 2014

1º día ( 20 de agosto, mércores): Vimianzo-Bordeos

Saímos de Vimianzo ás 6 da mañán 49 viaxeiros da Viaxe do Seminario de Estudos da Costa da Morte á Alta Normandía, Bélxica, Luxemburgo e NE. e SE. de Francia. Obxectivos: visitar a fisterra atlántica da Alta Normandía, as grandes catedrais góticas do Norte de Francia –berce deste estilo artítico-, coñecer Bélxica e Luxemburgo e, así mesmo, os escenarios da I Guerra mundial, da que se acaba de cumprir o centenario do seu inicio; finalmente, un paseo pola prehistoria visitando as famosas covas de Lascaux, no Perigord do sur de Francia.
Como complemento para este longo itinerario de once días, elaboramos un resumo da Historia de Bélxica, un cadro de datas fundamentais da Historia de Francia e un resumo dos feitos máis importantes da I Guerra Mundial, coas súas causas e consecuencias.
No primeiro día de viaxe fixemos o percorrido de Vimianzo a Bordeos, onde durmimos, pola autovía do Cantábrico. Houbo sorte e, malia haber brétema, non nos cortaron o paso no novo tramo de autovía do Cantábrico entre a Terra Cha e a Mariña, acabada de inaugurar; xantamos en Cantabria e sen maiores contratempos chegamos ó Fasthotel-Artiguex de Bordeos, onde fixemos noite.

FRANCIA

2º día (21 agosto, xoves): Bordeos – Niort- Angers-  Bolbec (Alta Normandía)

Visitas: Niort, Angers.

Durmida: Bolbec.

(NOTA: Facer clic nas fotos para amplialas)
O donjon do castelo de Niort (foto X. Mª Lema [XMLS])

O donjon do castelo de Niort
(foto X. Mª Lema [XMLS])

NIORT (60.000 hab)

Fixemos unha breve parada  en Niort , cidade do Poitou, a 190 km de Bordeos. Tempo para tomar un café e visitar o donjon (torre da homenaxe)  dun antigo castelo dos condes de Poitiers. É de planta rectangular con poderosos torreóns nos extremos. Acubilla un Museo de Etnografía Rexional. Desde o alto dos torreóns hai excelentes vistas da cidade, que tamén conta coa igrexa tardogótica de Nôtre Dame, cun bonito campanario rematado en agulla.
Vista de Niort desde as ameas do donjon do castelo (XMLS)

Vista de Niort desde as ameas do donjon do castelo (XMLS)

MAINE E LOIRA

ANGERS (150.000 hab)

A seguinte parada foi en Angers, capital de departamento e cidade histórica da provincia de Anjou. No séc. XII foi capital dun reino que se estendía de Inglaterra a Sicilia. Aquí xurdiu a dinastía Anjou, que reinou en Sicilia e Nápoles. O primeiro rei da dinastía borbónica española foi Filipe de Anjou (Filipe V).
Maqueta do castelo de Angers

Maqueta do castelo de Angers

O castelo. Situado na beira esquerda do río Maine. Foi construído entre 1228 e 1238 por Blanca de Castela, rexente do seu fillo Luís IX. É de planta pentagonal e está rodeado dunha muralla provista de 17 torreóns cilíndricos de pedra branca e lousas. Durante as guerras de relixión do séc. XVI o rei Henrique III (o derradeiro da dinastía Valois) ordenou a súa demolición, pero o gobernador só lle eliminou os merlóns dos remates ameados (1585). Desde a torre do Muíño (tour du Moulin) hai unha boa vista da cidade. No interior hai varios edificios do séc. XV que gardan unha colección de tapices, entre eles o Tapiz do Apocalipse (finais séc. XIV), un dos máis antigos que se conservan, obra do artista parisino Nicolas Bataille.

Castelo de Angers, da dinastía Plantagenet (XMLS)

Castelo de Angers, da dinastía Plantagenet (XMLS)

A catedral de S. Mauricio.  Construción gótica dos séculos XII e XIII, dunha soa nave, cuberta cunhas bóvedas chamadas de Anjou (bóvedas anxevinas: a clave das oxivas está situada a máis de 3 m por enriba das claves dos arcos formeiros e perpiaños, mentres que nas outras bóvedas góticas as claves están á mesma altura). A nave é a máis ancha da época(16,38 m, fronte ós 12 m das outras).  A fachada está flanqueada por dúas torres laterais normandas e unha central máis baixa do séc. XVI. Nesta fachada ábrese unha portada con esculturas románicas presidida por un Cristo no tímpano.
La Doutre. É o nome que recibe o barrio antigo, situado fronte ó castelo na beira dereita do Maine, na outra banda da ponte de Verdun.
En St. -Barthélemy-d’Angers, nos arredores da cidade, prodúcese desde 1911 o famoso licor de foitas Cointreau

A dinastía de Anjou

Apareceu a finais do séc. IX con Fulco o Roxo, conde de Angers. O máis temible foi Fulco III Nerra, chamado o Negro, pois era moi moreno (972-1040), que guerreou con todos os señores veciños para ampliar o seu territorio. Un dos seus descendentes foi Henrique II Plantagenet, que casou en 1152 con Leonor de Aquitania, divorciada de Luís VII. Os seus dominios ían da Tolosa occitana (=Toulouse) e da Gascuña a Normandía; en 1154 converteuse en rei de Inglaterra, aínda que residía en Francia, sobre todo en Angers. Despois de Blanca de Castela e do seu fillo Luís IX, Anjou pasou a mans da dinastía dos Capetos. O rei Renato foi o derradeiro dos dques de Anjou (introduciu na rexión o caravel e a rosa de Provins) Luís XI fíxose dono de Anjou, pero abandonou Angers para residir na Provenza, pois tamén era conde da Provenza.
Vista do barrio de La Doutre e do río Maine, afluente do Loira (Angers) [XMLS]

Vista do barrio de La Doutre e do río Maine, afluente do Loira (Angers) [XMLS]

A viaxe continuou ó longo de case 300 km máis, pasando preto de cidades coma Le Mans ou Alençon. Chegamos ó Val do Sena no seu tramo final e, tras atravesar o río pola ponte de Tancarville, arribamos a boa hora ó hotel Le Relais d’Étretat de Bolbec, no que fixemos noite.

3º día (22 agosto, venres): Bolbec-Bolbec

Visitas previstas: Honfleur, Le Havre, cantís de Étretat e de Fécamp.

Durmida: Bolbec 

BREVE VISITA Á BAIXA NORMANDÍA

A PONTE DE NORMANDÍA

Para visitar a vila de Honfleur, a principal da Costa Florida, tivemos que pasar por dúas grandes pontes de tiranteS: a Gran Ponte sobre a canle de Le Havre e a Ponte de Normandía, sobre o esteiro do río Sena. Esta ponte é unha das grandes obras de enxeñería dos últimos tempos: 2.141 m de longo, dos que 856 m corresponden ó van principal entre dúas xigantescas torres de formigón pretensado en forma de Y invertido; estas torres miden 214 m de altura e pesan 20 mil tm.  No van ou arco central a altura é de 60 m, para permitir o paso de todo tipo de barcos.
A piques de atravesar a ponte de Normandía, ó lonxe, no esteiro do río Sena (XMLS)

A piques de atravesar a ponte de Normandía, ó lonxe, no esteiro do río Sena (XMLS)

A Cámara de Comercio de Le Havre correu a cargo coas obras, iniciadas en 1988 e rematadas 7 anos despois. A inauguración foi o 20-01-1995. Neste momento era a ponte máis longa do mundo, logo superada pola Gran Ponte Tatara de Xapón en 34 m (1999) e, como ponte atirantada, tamén se viu superada pola dó río Antirio en Grecia (2004).
Unha das torres-piar da ponte de Normandía (XMLS)

Unha das torres-piar da ponte de Normandía (XMLS)

HONFLEUR, NA CÔTE FLEURIE

Honfleur(8.400 hab) é a principal vila desta costa. Malia estar o día chuvioso, dedicamos un bo anaco de tempo a percorrer as rúas desta fermosa vila.
O seu Porto Vello, na Vella Dársena (‘Vieux Bassin’) -construído por Duquesne a mediados do séc. XVII- é a parte máis pintoresca da cidade, con casas de fachadas de madeira. No ángulo exterior érguese o antigo Lieutenance, palacete do séc. XVI onde residía o Lugartenente Real, con restos de antigas fortificacións. Na fachada que mira ó porto hai unha  placa que conmemora a saída de Samuel de Champlain cara a Canadá. Champlain foi un famoso navegante, explorador, xeógrafo… francés; o primeiro que explorou e describiu os Grandes Lagos de América do Norte- ¿Para cando un recordo visible en Corme que lembre ós visitantes que nesta vila naceu un navegante tan importante como o almirante Mourelle da Rúa, que ten sido comparado co inglés Cook? Nós seguimos sen dar valor ó propio.
No Porto Vello (dársena) de Honfleur
Tamén á interesante a igrexa de Santa Catarina, disque construída a finais da Guerra dos Cen Anos (séc. XV) por traballadores dos estaleiros para agradecer a retirada dos ingleses. No interior –que non puidemos ver por haber un funeral- as naves están cubertas con bóvedas de madeira con forma de quilla de barco investida, sostidas por piares de carballo. O campanario da igrexa, da madeira de carballo,  atópase separada encol da vivenda do campaneiro.
Campanario da igrexa de Sta. Catarina, sobre a casa do campaneiro (XMLS)

Campanario da igrexa de Sta. Catarina,
sobre a casa do campaneiro (XMLS)

Na vila hai outra igrexa gótica, a de Ste.-Etienne, e dous importantes museos: o do Vello Honfleur e o de Eugène Boudin (1824-1898), un dos primeiros pintores impresionistas, natural desta cidade.
Outras vilas desta costaCabourg  (4.000 hab) conserva edificios da Belle Époque, coma o Grand Hotel, construído en 1861 e restaurado en 1907, que inspirou a obra de Marcel Proust. Houlgate, na súa praia conserva palacetes neogóticos de finais do séc. XIX. Despois veñen as falaises (acantilados) das Vaches Noires. En Bénerville volve haber cantís, e tamén un casino. Deauvillesegue sendo un dos grandes centros estivais do turismo parisiense, xunto con Honfleur. Trouville-sur-mer xa fora descuberto polos artistas e escritores románticos no primeiro terzo do séc. XIX, coma Alexandre Dumas ou Gustave Flaubert; a finais do séc. XIX viviron aquí pintores realistas (Honoré Daumier) e os primeiros impresionistas (Engène Boudin).
Placa recordatoria para o navegante Champlain, na casa do Lugartenente

Placa recordatoria para o navegante Champlain, na casa do Lugartenente

A Côte Fleurie (“Costa Florida”) constitúe un dos núcleos tradicionais do turismo europeo máis antigos, pois xa se puxera de moda na chamada Belle Époque (período de paz e prosperidade entre 1880 e 1914), sobre todo por parte da burguesía parisiense. Entre Cabourg e Honfleur hai unha sucesión de praias de fina area –ás veces entre acantilados- que fascinou a artistas, escritores e viaxeiros de finais do séc. XIX. Consérvanse os sinxeloschalets de madeira dos pioneiros do turismo, e tamén hai exemplos de ostentosa arquitectura balnearia de cada época (grandes hoteis que semellan castelos sobre o mar,vilas miliares de estilo ecléctico e neogótico ou orientalizante etc.).

ALTA NORMANDÍA

LE HAVRE (185.000 hab).

Regresamos á Alta Normandía polas mesmas pontes, e puidemos observar a extraordinaria anchura do río Sena na súa desembocadura.
Percorremos Le Havre en autobús, pois o tempo apremaba.
A Casa da Cultura de La Havre (O.Niemeyer) [XMLS]

A Casa da Cultura de La Havre (O.Niemeyer) [XMLS]

Le Havre é o 2º porto comercial e industrial de Francia despois do de Marsella, de dimensións xigantescas (30  de peiraos, 1.100 ha de dársenas, 575.000 m2 de centros comerciais).
-ocupada polos alemáns en 1940 e destruída en 1944 polos ataques aéreos dos aliados.
-a reconstrución postbélica foi sobre proxectos de Auguste Perret.
-en 2005 o complexo urbanístico da cidade foi declarado Patrimonio da Humanidade pola UNESCO.
Maison de la Culture, centro cultural en forma de volcán, obra de Oscar Niemeyer (no Bassin du Commerce), centro polivalente (teatro, cine e auditorio).
Escultura nunha rotonda entre O Havre e Étretat

Escultura nunha rotonda entre O Havre e Étretat

Museo Malraux, con cadros dun dos primeiros impresionistas, Eugène Boudin. Preto está o Peirao do Semáforo (torre de control que regula os movementos do porto).

OS CANTÍS (FALAISE) DA CÔTE D’ALBATRE

Situados na Alta Normandía (Pays-de-Caux). Polos cantís existentes entre Étretat e Fécamp, de rochas calcarias de cor branca, do período cretácico, este tramo de costa da Canle da Manga recibe o nome de Côte d’Albatre (‘Costa de Alabastro’). Tamén é chamada a Costa das Pedras Preciosas (coma a creta). Son paredes verticais de entre 60 e 100 m sobre o nivel do mar, que teñen ó seu pé praias. ACôte d’Albatre, coas súas pequenas vilas de Étretat e Fécamp, chegou a rivalizar  coa Côte Fleurie no veraneo dos parisienses e na preferencia dos artistas e escritores, xa desde o séc. XIX; aquí tamén se iniciaron os paisaxistas impresionistas. Ó lado de Étretat atópanse os acantilados de Aval (accesibles a pé), cunha soberbia vista sobre a vila e a praia; alí pódese ver a aiguille (agulla) de Étretat, obelisco de 70 m de altura. Máis ó norte queda o acantilado deAmont (accesible tamén en coche).
Étretat é unha pequena vila que remata nunha praia de pequenos coios (polo tanto, en realidade é un coído, palabra galega que lles podemos emprestar ós franceses e ó resto do mundo, pois parece que a ignoran) marcado polos cantís de Amont (ó norte) e os de Aval (ó sur).
O arco da Porta de Aval lembra a praia das Catedrais (XMLS)

O arco da Porta de Aval lembra a praia das Catedrais (XMLS)

A nosa chegada foi pasado o mediodía; ó pouco de chegar sorprendeunos unha boa chuvieira e a maior parte dos excursionistas aproveitou para xantar. Con todo, houbo algún apurado que xa empezara o ascenso ós acantilados, empezando polos de Amont , e tivo que soportar a molladura. A maior parte dos viaxeiros só puidemos visitar os cantís de Aval, ó sur, cunha nada doada  subida por escaleiras, ramplas de cemento e carreiros escorredizos debido á lama provocada momentos antes pola chuvia. O ascenso pagou a pena, pois desde o alto albíscanse espléndidas vistas, tanto da vila coma das formacións rochosas. As máis interesantes, a Agulla e o arco chamado La Porte d’Aval,  que tanto nos lembrou ó da chamada praia das Catedrais da Mariña luguesa, o mesmo que o outro arco situado uns metros máis adiante, tras a praia de Jambourg, chamado La Manneporte.
O profesor  Antón Losada ilustraríanos logo no autobús sobre a xeoloxía desta Côte d’Albatre. Non tardaría outro profesor, Xosé Penas Patiño, en darnos a primeira das súa leccións de ornitoloxía. Por algo presumimos de que as nosas viaxes son unha universidade ambulante.
Étretat, coa súa praia (ou coído) (XMLS)

Étretat, coa súa praia (ou coído) (XMLS)

A Agulla dos cantís de Aval (Étretat) [XMLS]

A Agulla dos cantís de Aval (Étretat) [XMLS]

Praia de Jambourg e arco de Manneporte (cantís de Aval, Étretat)

Praia de Jambourg e arco de Manneporte (cantís de Aval, Étretat)

 

FÉCAMP

 

Praia e cantís de Fécamp (XMLS)

Praia e cantís de Fécamp (XMLS)

É un dos principais portos pesqueiros de Francia (o primeiro na pesca de pescada). Conta tamén cunha longa praia e cos cantís máis altos de Normandía (126 m de altura).

Nesta praia fixemos a primeira foto de familia, cos cantís ó fondo. Logo percorremos o porto e as rúas, visitando o Palais Benedictine, a igrexa de Ste. Etienne, a Casa do Concello e a Abadía da Santa Trindade, en ruínas, das que queda en pé unha impresionante igrexa.
Regresamos a Bolbec polo pintoresco Val de Valmont.
foto de familia na praia de Fécamp

foto de familia na praia de Fécamp

Nova guía para descubrir Muxía

Hai unha nova guía coa que coñecer a fondo Muxía. O autor é Xan Fernández Carrera, membro do SEMESCOM.

A guía «Descobre Muxía» culmina un amplo programa para difundir a localidade

O alcalde de Muxía, Félix Porto, explicou onte que a guía Descobre Muxía, da autoría de Xan Fernández Carrera e presentada o sábado, vén completar un amplo programa pensado para difundir a localidade e os seus espazos, iniciado xa no 2009 con alumnos de primaria e secundaria e, tamén, co deseño de cinco rutas. A obra de Carreira chega despois doutras como Muxía e ou seu concello, asinada por Carreira e Rivadulla Porta. A nova publicación pódese adquirir no Concello e no punto de información turística, polo módico prezo de 7 euros.

LER TODA A NOTICIA DE LA VOZ DE GALICIA.

Parabéns Jorge Mira!

Jorge Mira Pérez, membro do Seminario de Estudos Comarcais da Costa da Morte, vén de recibir o Premio Lois Peña Novo, que concede a fundación do mesmo nome, como recoñecemento dos esforzos a prol da lingua galega de persoas ou entidades relacionadas coas Administracións públicas.

Así o conta o presidente do SEMESCOM, que estivo presente no acto de entrega:

“O día 27 de xuño asistimos á entrega dos Premios Peña Novo, como outros anos, un acto organizado pola Asociación de Funcionarios pola Normalización lingüística, que preside Xosé González. Ademais da maxistrada do xulgado nº 3 de Lugo, Dalila Dopazo (que fixo un duro discurso contra a política lingüística da Xunta de Galicia e, en concreto, contra o chamado Decreto de Plurilingüismo no Ensino, de 2010, que cualificou de regresivo para a normalización da lingua) e do Colexio Oficial de Traballadoras e Traballadores Sociais de Galicia, premiábase con toda xustiza a Jorge Mira, amigo e paisano meu -natural de Baio, na Terra de Soneira-, sobre todo polo uso constante que vén facendo da lingua galega no eido da Ciencia -eido vetado polo citado Decreto de Plurilingüismo da Xunta- e en todas as súas múltiples actividades divulgativas, maiormente no programa ConCiencia do Consorcio de Compostela que anualmente trae a Santiago premios Nobel e outras figuras internacionais da ciencia.”

O DISCURSO, TRAS A RECEPCIÓN DO PREMIO
“Autoridades, compañeiras premiadas, donas e cabaleiros: Cando a secretaria do xurado, Dna. Carme Vaquero, me comunicou a concesión deste premio, o primeiro que fixen foi situalo en tres coordenadas:
1. A cantidade de edicións que leva, ¡20 anos!, 20 anos nos que acumulou un palmarés no que brillan os nomes de persoas moi destacadas, ás que hoxe se suman Dalila Dopazo Blanco e o Colexio Oficial de Traballadoras e Traballadores Sociais de Galicia, aos que felicito. Xa se sabe: o prestixio dun premio é proporcional ao dos seus premiados.

2. Os alicerces que o sosteñen: a memoria de Lois Peña Novo -un funcionario que intentou reforza-la presenza do galego no país-, unha fundación que, co seu nome, honra a súa memoria e intenta que o noso idioma se consolide nas administracións públicas, na vida institucional de Galicia e na sociedade en xeral…
… Pero todos sabemos que entre os alicerces deste tipo de iniciativas adoita haber persoas concretas, coma Don Xosé González, encarnación de constancia e xenerosidade para manter todo isto tanto tempo. Quero aproveitar este momento, Pepe de Redondela, para agradecerche todo o esforzo e desvelos que a bo seguro terás pasado ao longo de todo este tempo. Ti serías o máis egrexio dos gañadores do Premio Peña Novo… se te puidesen presentar. Quero tamén render tributo a Carme Vaquero, que aínda que insiste en nega-los seus evidentes méritos, polo que puiden averiguar tenos, e moitos.

3. E a terceira… Dixen antes que o poderío do premio se ve no seu palmarés, pero fíxense no xurado: nada máis e nada menos que un ex-reitor, dous destacados escritores, un coñecido etnógrafo e unha persoa con mando en praza no eido da normalización lingüística.
Grazas a todos eles por nos daren o privilexio de gozar deste momento tan grato, e tamén ás persoas que presentaron as nosas candidaturas, porque posiblemente elas percorreron gran parte do camiño.

Jorge Mira en Soutomaior (26-6-14)

Abofé que a redacción da acta di cousas ben bonitas de nós. Eu só direi que son un veciño da vila de Baio, na Costa da Morte, unha zona con bastante predominio dos monolingües en galego. Na miña nenez pensaba que toda Galicia sería igual, pero pronto puiden comprobar que non era así. Sobre todo agora, cando a miña traxectoria investigadora me levou a estudar, dende unha perspectiva físico-matemática, como funciona a elección de idioma nun país con dúas opcións, como nos ocorre aquí co galego e o castelán.

No ano 2004 tiven unha idea feliz para estudar ese problema, e dela saíron unhas ecuacións que reproducen dun xeito sorprendente como cambiou ao longo da historia o número de falantes de galego e castelán, un traballo no que me axudaron investigadores intelixentes cos que é unha honra traballar e aos que dou as grazas. Esta visión do problema, que supón a análise do conflito lingüístico dende un paradigma científico distinto aos anteriores, deu como resultado conclusións que apoian as dalgúns investigadores do eido das humanidades, pero tamén permitiu estimar certas ideas dun xeito cuantitativo, con números concretos:

a) a primeira, que o prestixio da lingua galega, percibido polos propios galegos, é inferior a da lingua castelá: é dicir, a día de hoxe, nun promedio sobre o global da cidadanía de Galicia, a xente outorga maiores posibilidades de ascenso social e económico ao castelán. Por poñelo graficamente, nun hipotético reparto dun pastel de prestixio, o 45% levaríao o galego e o 55% o castelán. Ao mellor isto pode resultarlles sorprendente, pero pensen que o cálculo abrangue ás 2800000 persoas censadas coma galegas, e entre elas hai sensibilidades de todotipo.
b) a segunda idea, derivada da anterior, é que este modelo matemático tamén permite facer estimacións de como será o noso futuro lingüístico e esa estimación parece descartar a hipótese da morte da lingua a medio prazo– sempre coa lóxica cautela.

O sexa, que o galego non desaparecerá. Pero que ninguén dubide que está sometido a ameaza constante.
Correspóndenos a todos contribuír a sostelo, dende accións exemplares como as desenvolvidas pola Fundación Peña Novo ou a alianza galeguizargalicia, ata ao traballo da administración e, sobre todo, coas achegas individuais de cada un de nós no noso espazo de influencia, no que cada un teremos o noso enfoque.
O meu foise modulando tras varios anos de exposición pública nos medios de comunicación. De partida, o sentido común xa me indicou que ás veces non é bo actuar ás bravas, porque ese vello principio de que cada acción xera unha reacción non goberna só a física, senón tamén as vontades humanas.

Intento tende-la man para gañar novos espazos de falantes, que é posible. Voulles poñer dous exemplos moi recentes: o día que se fixo público este galardón entroume polo correo electrónico da USC a seguinte mensaxe dunha señora que non coñezo: “Muchas felicidades, es sin duda un merecido premio; de hecho soy un ejemplo de cómo consigues que se lea ciencia en gallego”. A semana anterior, impartindo unha charla na Coruña, ante un auditorio que, digamos, respondía ao patrón lingüístico estándar desa cidade, unha señora acercóuseme e dixome: “a mí estas conferencias donde se habla gallego nunca me gustaron, pero hoy me hiciste cambiar de opinión”.

Ben, logo, xa se sabe, o graneiro faise grao a grao e cunha estratexia variable. Nos últimos tempos comprobo sorprendido como nenos pequenos con pais absolutamente monolingües en galego acaban arrancando a falar en castelán, e descubro preocupado que a culpa é de Pocoyó e dunha porca chamada Peppa Pig que saen na canle infantil de TVE. Nestas casuísticas é onde se mide a fortaleza de cada lingua. Para compensa-la influencia desa porca, que non ten ningunha culpa, quizais habería que pensar en darlle de comer a aquel porco bravo do Xabarín Club da TVG, que tanto fixo pola normalización do galego. Se o Xabarín fose de verdade, igual tería sido un bo candidato ao premio Peña Novo no seu momento.

Non perdamos de vista os novos mundos da Internet. Nas estatísticas de uso na rede, as linguas máis relevantes son o inglés (56%), alemán, ruso, xaponés, castelán (4.7%), francés, chinés e portugués (no oitavo posto co 2.3%). O galego, cun 0.008% está no posto 48, detrás do albanés e o mongol e diante do saami (falado do norte de Escandinavia).

Haiche moita leira por sachar neste eido, pero o traballo compensa, porque adoita dar bo froito. Como exemplo cóntolles que cando puxemos en marcha o programa Cifras e Letras na TVG hai 8 anos e medio, o programa case se nos veu abaixo pola falla de bases de datos informatizadas de palabras (cuxos ocos o noso programa axudou a completar). Afortunadamente, ese problema a día de hoxe xa non tería sido tal, grazas ao titánico esforzo desenvolvido pola Real Academia Galega.

Por certo, nese programa atopei o espazo óptimo para fabricar un personaxe que dese renda solta á miña teima pola conquista de certos mínimos de corrección gramatical, establecendo unha dinámica de corrección dentro do programa en vivo, meténdonos uns cos outros para corrixírmonos mutuamente (o único caso na grella da TVG, que eu saiba): e é que cada un ten as súas manías e a min dóenme os oídos cada vez que escoito tempos compostos (eses “había feito”, “había dito” – que non existen en galego) ou cada vez que escoito o pronome átono colocado diante do verbo (cousas como “eu che digo que vai chover”, en vez de “eu dígoche que vai chover”, ou “se supón que…” en vez de “supónse que…”); ollo, sempre e cando a frase non sexa subordinada ou de negación.

Non creo que facer isto sexa ser un “repugnante”, como se di na miña terra: trátase dun proceso colectivo, no que todos damos e recibimos, para practicarmos entre todos un galego mellor, que diso se trata. Agora que estou vendo a Xosé María Lema Suárez, lembro un día que dixen “é convinte facer isto”, e el acercouse para corrixirme coa seguinte receita: “nin convinte nin con trinta, en galego dise conveniente”. Agradézoche moito o detalle, Xosé María, porque dende aquela ese é un erro menos que cometo.

Miña nai sempre me avisou que a elegancia e a estética dunha persoa non van só na roupa que viste, senón tamén na riqueza e uso do idioma que lle é propio, e desa elegancia a lingua galega vai sobrada.
Como dicía Cunqueiro, debemos querer que a fala galega dure e continúe, porque a duración da fala é a única posibilidade de que nós duremos como pobo. Todos queremos que ao lado da patria que son a terra e os mortos, haxa estoutra patria que é a fala nosa.
Aínda que non cheguemos ao nivel de Cunqueiro, sempre podemos aspirar a seguilo cada un dentro das nosas posibilidades, de xeito que, se de nós algún día, despois de mortos, se quixese facer un eloxio, e estivésemos dando herba na terra nosa, podería dicir a nosa lápida:

“Eiquí xaz alguén que co seu falar fixo que Galicia durase mil primaveras máis”.
Moitas grazas.”
Jorge Mira Pérez

obra dixital semescom

Xa podes consultar na Rede as obras do SEMESCOM

 

O Seminario de Estudos Comarcais da Costa da Morte (SEMESCOM) pon á disposición do internauta a súa importante obra tanto bibliográfica como audiovisual creada ao longo de toda unha década.

 

A asociación que naceu co obxectivo de difundir, promocionar e dinamizar a cultura local das comarcas do finisterrae deixa unha ducia de libros e outra media de documentais ao alcance de calquera persoa interesada, co único esforzo de pulsar un botón a través da súa remodelada páxina web www.semescom.org.

 

A dixitalización da produción do SEMESCOM é un traballo que se foi realizando en distintas etapas. A primeira, durante o ano 2013, na cal se foron subindo á Rede cada un dos libros editados pola asociación en formato PDF. Deste xeito, os arquivos adquiren un enorme valor ao permitir que en calquera dispositivo electrónico, tablet ou móbil intelixente se poidan consultar. E non só na casa, senón tamén no exterior, aproveitando as guías e rotas, e tamén na escola, como elemento didáctico.

 

Nestes momentos, a dixitalización atópase na súa segunda fase, coa carga dos documentais á Rede. A partir de agora, irase subindo un DVD cada semana á canle do SEMESCOM en Vimeo. http://vimeo.com/semescom

obra dixital semescom

Pica aquí para consultar a obra bibliográfica.

Pica aquí para consultar a obra audiovisual.

María Canosa.

Non son da aldea – María Canosa

Non son da aldea. Nunca o fun. E nunca o poderei ser. Porque eu xa nacín na vila. Quizais porque miña nai quedou soa prematura e inxustamente, e a vida e a existencia resultaba un chisco máis lixeira a uns quilómetros do berce das lembranzas. É o que ten o lugar de procedencia, que un non o pode elixir. E ademais, determina toda a vida. Así que non son da aldea, polo que non tiven que muxir as vacas, nin sachar a leira, nin apañar para a herba seca. Non necesitei adivais nin fungueiros nin gramalleiras. Mais hoxe, sei o que son, porque quixen aprender. Bulei na terra recollendo patacas, e debullei no millo ata que me pelaban os dedos de rascar cos cadolos. Non perdín unha festa do patrón, nin perdoaba o caldo de figadeira, os ramos de defuntos, as fabas a secar ao sol. E así dende que teño memoria. Devezo polo meu lugar, ese no que non nacín. Por iso intento quedar con todo o que podo del. E aprendo. Porque teño o mesmo dereito a sentirme galega que os que naceron alí. Hai quen me acusa de non falar un galego autóctono, de expresarme no da escola. Pode ser. ¿E que? É o meu galego. No que ensinan porén, tixola ou grazas. Palabras tralas que accedín a cenceno, borralla, mexeriqueira, arró, gurgullo, cabanote. Porque quero esta terra, esta lingua, esta cultura. E teño tanto dereito a sentirme galega coma quen mamou todo iso. Por compromiso. Por conciencia. Por convicción. Por amor. ¡Tamén ten o seu mérito! Non me crucifiquen.

Artigo de María Canosa, socia do SEMESCOM, en La Voz de Galicia (21-01-2014)