A Gran Calzada, parte final, mergullándose no mar, cara á costa escocesa (XMLS)

4 Nov 0

Capítulo 7 (mércores 28 de agosto): Dublín – Calzada do Xigante e Belfast (Irlanda do Norte)

NA PROCURA DO MEGALITISMO ATLÁNTICO E DAS FISTERRAS EUROPEAS:

CRÓNICA DA VIAXE A IRLANDA DO SEMINARIO DE ESTUDOS DA COSTA DA MORTE (22-29 DE AGOSTO DE 2013)

Capítulo 7 (mércores 28 de agosto): Dublín – Calzada do Xigante e Belfast (Irlanda do Norte)

(coma en todos capítulos, amplíese a información
no ITINERARIO APROXIMADO,
e tamén nas
NOTAS SOBRE A HISTORIA DE IRLANDA;
os dous documentos colgados
no web do SEMESCOM)

O mércores 28 de agosto, penúltimo día da nosa estadía en terras irlandesas, erguémonos cedo para percorrer os 170 km que afastan Dublín de Belfast, e os cen que restaban desde a capital de Irlanda do Norte á Calzada do Xigante, situada no extremo norte desta parte da illa de Irlanda (en total, uns 270 km de ida e outros tantos de volta). Era unha excursión opcional, pero todos/as os que foron –só dúas viaxeiras preferiron quedar- non se arrepentiron de percorrer dunha tirada os aproximadamente 550 km totais, entre a ida e a volta.

Irlanda do Norte

Autovía de Irlanda do Norte, cara a Belfast (foto XMLS)

A maior parte destes quilómetros foron pola autoestrada que une Dublín con Belfast, de xeito que chegamos ó territorio norirlandés moito antes do que pensabamos. Percorremos uns 90 km polo territorio da República de Irlanda (entre Dublín e Dundalk e entramos en Irlanda do Norte case sen nos decatar, pois non observamos na autoestrada ningún sinal que anunciase a fronteira que sen dúbida houbo –polo menos antes da entrada da República de Irlanda na Comunidade Europea- e o cambio de Estado, pois non se esqueza que Irlanda do Norte forma parte do Reino Unido. Como atinadamente dicía unha das viaxeiras, o único cambio observable é que nas autoestradas e estradas norirlandesas xa non existen os sinais bilingües gaélico / ingleses; rematou o bilingüismo: a partir de agora “English only” (‘só en inglés’). Vese ás claras o predominio unionista no goberno autonómico, máis preocupado por reforzar os lazos coa metrópole que por evitar a desaparición do seu ancestral idioma celta.

Así a e todo, outra cousa que observamos nas autoestradas norirlandesas é que na parte central de separación existen isletas para que os automóbiles poidan cambiar de sentido sen necesidade de saíren da vía e volveren entrar nunha rotonda.

Chegamos ó centro de recepción da Calzada do Xigante (The Giant’s Causeway)ás 11 da mañá, a hora que tiñamos reservada por Internet (o prezo por persoa son 8,10 €). O centro de recepción non parece aforrar persoal para asegurar unha boa organización: hai gardas indicando os lugares para aparcar os autobuses e varias azafatas para repartir os tiques de entrada, as audioguías (en diversos idiomas) e dar todo tipo de indicacións.

A silueta do camelo (XMLS)

O asento sinalador do camelo
coa súa silueta (XMLS)

A Calzada do Xigante é unha área natural do condado norirlandés de Atrim situada ó norte da vila de Bushmills –a que dá nome ó famoso whisky- que contén 40 mil columnas de basalto, resultado do arrefriamento rápido –hai 60 millóns de anos- da lava dun cráter ou caldeira volcánica. Estas curiosas formacións basálticas –prismas hexagonais na súa maior parte- introdúcense debaixo do mar e volven saír na Cova de Fingal, en Escocia, uns 60 km despois: é o outro extremo da Calzada.

Procuraremos non repetir a información xa facilitada no ITINERARIO APROXIMADO (p. 30), pois nela xa falabamos máis polo miúdo do proceso xeolóxico que lle deu orixe, da bonita lenda dos dous xigantes (o irlandés Fion Mac Cumhail –anglicanizado en Finn MacCool- e o escocés Benandonner) que tenta explicar a existencia destas pedras senlleiras na costa irlandesa e na escocesa, e as fases do seu descubrimento e popularización: os debuxos da pintora Susana Drury (1739-1743), a inclusión en 1765 na Enciclopediado francés Diderot, a declaración de Patrimonio da Humanidade en 1986 e de Reserva Natural Nacional en 1987.

Na Calzada Pequena ou Menor (foto XMLS)

O recinto da Calzada dos Xigantes xestiónao desde 1961 unha empresa, The National Trust, unha organización que ten como obxectivo a protección de lugares de interese turístico ou de beleza natural extraordinaria. Non sabemos se é privada ou estatal. En Galicia –e tamén en España, en xeral- a iniciativa privada brilla pola súa ausencia para explotar turisticamente estes sitios singulares de tipo paisaxístico, que acaban quedando nas mans do Estado ou da Xunta de Galicia, que nada fan ó respecto e déixano todo a monte, no abandono.

Na Costa da Morte só se puxeron en valor uns cantos lugares, e non foi por iniciativa da Xunta precisamente, senón da Deputación da Coruña e nun curto período de tempo: o da presidencia de Augusto C. Lendoiro (entre 1997 e 2001) -é xusto que se diga-, no que por fin se levaron á práctica e non quedaron no papel propostas concretas: as suxeridas polo técnico cultural da Deputación, Felipe-Senén López, creador do Plan 2000 que recuperou enclaves etnográficos e históricos tan importantes coma o Forno do Forte de Buño, os batáns e muíños do Mosquetín (Vimianzo) ou as Torres do Allo de Zas. Pouco máis se fixo no noso territorio de cara ó turismo cultural.

O fermoso promontorio da Calzada Mediana (foto XMLS)

A empresa da Calzada axeitou uns carreiros para as visitas, que poden ser de curto ou de longo percorrido. No curto é onde se atopan as principais formacións. Sáese a pé do centro de información (tamén hai un bus interior para minusválidos ou para calquera persoa) e a pouco máis de 500 m atopamos a primeira formación pétrea, á que lle deron o nome de The Camel (O Camelo), situado ó nivel do mar; trátase dun dique de basalto que, cos anos, adquiriu esta forma; os guías de antano facían crer ó visitantes que o camelo fora o medio de transporte do xigante Fion Mac Cumhail para construír a calzada. Para contemplar esta formación relaxadamente hai frante a ela un banco de madeira coa silueta do camelo gravada nun lateral. No recinto dos Penedos de Pasarela tamén temos o principal, que é un camelo; só nos falta un organismo oficial ou privado que lle sinale a silueta nun cartel indicador.

Entrando na baía denominada en gaélico Port Ganny (‘Porto Areoso’) xa se albisca de fronte o recinto completo da Calzada, que comprende tres promontorios: a Calzada Menor, a Calzada Media e a Calzada Maior.

A parte superior (interior) da Gran Calzada (XMLS)

A Calzada Pequena é como un anticipo do que imos atopar despois nas outras dúas, pois é certo que xa hai formacións xeométricas basálticas, pero mesturadas con outras “pedras do montón”, nada especiais, aínda que se aprecia a orixe volcánica de todas elas. As guías din, festivamente, que o xigante nesta parte inicial aínda estaba ensaiando para facer a calzada.

O promontorio segundo, a Calzada Mediana, xa é outra cousa. Para algúns é a parte máis bonita, pois trátase dunha pequena península en forma de outeiro cónico conformado na súa totalidade por columnas basálticas, de sección hexagonal na súa maior parte. De aí que esta zona reciba tamén o nome de The Honeycomb (‘A Colmea’): moitas das mellores fotos deste conxunto están feitas co perfil deste outeiro cónico como fondo. Pódese subir ó seu cume, pero a cada paso hai que ver onde se poñen os pés para non escorrer ou tropezar.

A Gran Calzada, parte final, mergullándose no mar, cara á costa escocesa (XMLS)

A Gran Calzada é a parte máis longa, que arrinca dunha zona interior elevada, acantilada, e vai baixando en rampla para mergullarse no mar, onde se perde. Polo que sabemos, discorre polos fondos mariños durante uns 60 km ata volver á superficie na costa escocesa que se dexerga ó lonxe, en concreto, na Cova de Fingal (descuberta en 1772 polo naturalista Sir Joseph Banks). Vendo como se perde baixo o océano compréndese a crenza lendaria de que a afundiu baixo as augas o xigante escocés na súa fuxida. As pedras máis próximas ó mar adquiren unha cor negra permanente. Os vixiantes do recinto advirten do perigo de se achegar en exceso á beira do mar, tanto polas pedras esvaradías da parte máis baixa coma pola violencia das ondas descomunais (sic) que de cando en vez seica baten contra a costa.

A zona acantilada interior da Gran Calzada (XMLS)

O circuíto continúa en dirección leste entrando noutra baía, denominada en gaélico Port Noffer (‘Porto do Xigante’), onde se atopan formacións como a Bota do Xigante –a rentes do mar- ou, xa no alto, o Órgano, unha serie de columnas verticais que, coma as barbas da boca dunha balea, parecen gardar a entrada a unha cova. Unha boa parte dos nosos excursionistas achegouse a visitar esta formación, volvendo logo cara ó centro de recepción por un carreiro situado na parte alta, o Carreiro do Acantilado ou dos Pastores.

O Órgano (XMLS)

O percorrido longo continúa por este Carreiro do Acantilado cara ó leste; desde el pódense dexergar na beiramar formación denominadas A Harpa, as Chemineas ou o Órgano Español. As dúas últimas formacións están situadas no chamado en gaélico Port Na Spaniagh (‘Porto dos Españois’), que leva este nome porque na noite do 26 de outubro de 1588 un barco da Armada Invencible española, a galera Girona, naufragou nestas augas despois de bombardear As Chemineas ó confundilas cunha fortaleza. En 1967 uns mergulladores do grupo do belga Robert Stenuit descubriu o lugar onde se atopaban os restos do naufraxio, atopándose efectos persoais dos case 1.300 mariñeiros que alí afogaron.

Xantando nos exteriores do centro de recepción (XMLS)

O centro de recepción da Calzada conta cun centro de interpretación, no que non se esquecen as actividades para os nenos (debuxos animados contando a historia dos dous xigantes, coma tal). Hai un restaurante e unha cafetería e, como é lóxico, unha tenda de venda de produtos alusivos ás formacións pétreas: camisetas, suadoiros, chándals, reproducións en miniatura das columnas basálticas… O pagamento é en libras esterlinas, pero tamén se pode facer en euros se un está disposto a admitir as voltas en moeda británica. Nunha cunca de cerámica podíase ler esta frase (lapidaria, e nunca mellor dito): More than a pile of stones, para deixar claro que aquelas senlleiras formación xeolóxicas son “máis ca unha morea de pedras”. Por desgraza, as frases lapidarias dalgún dos nosos políticos son radicalmente opostas, e non hai máis que lembrar aquela de “As pedras non son máis que pedras” que xa pasou á historia ó introducila Manuel Rivas na boca dun contrabandista dinamiteiro nas primeiras páxinas da súa novela Todo é silencio (2010).

Reproducións das columnas basálticas
para regalos, na tenda (XMLS)

En fin, que de maneira case unánime os excursionistas consideraron que valera a pena percorrer tantos quilómetros para contemplar esta marabilla natural única no mundo. Pero igualmente non foron poucos os que opinaban que os nosos Penedos de Pasarela e Traba e outras formacións pétreas da Costa da Morte non lles tiñan moito que envexar. Os dous enclaves –Calzada e Penedos- conteñen formacións xeolóxicas completamente distintas, pero as dúas únicas no mundo, segundo os especialistas na materia (xeológos da Universidade de Adelaide, Australia, por exemplo). Uns e outros lamentamos que a Xunta de Galicia actual manteña no abandono o recinto dos Penedos de Pasarela e Traba –declarados Paisaxe Protexida (DOG 14-1-2009)-, cando tiña a obriga por lei de limpar a acondicionar a súa contorna e poñelos en valor. Tampouco hai iniciativa privada de ningunha caste: ¡que mellor cousa que os propietarios dos montes da acrópole de Pasarela se puxesen de acordo para explotaren eles o negocio! Pero a Galicia dun paso adiante e outro (ou outros) atrás é a que impera. Lembrando que hai uns anos había quen quería facer desaparecer os Penedos autorizando unha canteira, convén que se saiba que tamén as columnas basálticas da Calzada sufriron espoliación, pois cortáronse moitas delas para a súa venda; boa mostra de que ninguén é perfecto e que en todas partes hai cans descalzos…, pero, claro, ¡iso en Irlanda foi hai máis dun cento de anos! Con todo e con iso, non perdemos a esperanza de que nun prazo breve polo menos se limpen de toxos e mato os carreiros para poder visitar os Penedos cun mínimo de accesibilidade.

Hai pedras que son moito máis
ca [unha morea de] pedras (XMLS)

Non estaba no programa, pero se houbese máis tempo visitariamos a factoría do whisky Bushmills, a marca máis coñecida de Irlanda do Norte, que tamén se comercia na República de Irlanda (nesta a máis coñecida é Jameson).

Belfast

No camiño de volta visitamosBelfast, a capital de Irlanda do Norte desde a partición de Irlanda polo goberno británico en 1920. Non vimos por ningures, nos sinais das estradas, o seu nome en gaélico (Béal Feirste), sempre presente nas da República de Irlanda.

Murais na Falls Road de Belfast (foto XMLS)

O primeiro que fixemos ó entrar foi un percorrido no propio bus pola Falls Road, flanqueada nas súas beiras por muros ben altos que encerraban no seu interior un dos barrios católicos da zona oeste; estes altos valos, que na parte superior aínda levan os arames de espiños propios dun estado de sitio, conservan os expresivos murais reivindicativos da poboación católica, marxinada durante moitos anos no Ulster, como xa dixemos nas NOTAS SOBRE A HISTORIA DE IRLANDA (pp. 28-31). Non nos foi posible ver as torres Divis, onde os soldados británicos tiñan os seus postos de vixilancia para evitar enfrontamentos armados entre protestantes e católicos, a partir principalmente da década de 1960 e ata case a actualidade. Convén lembrar que os barrios comprendidos dentro destes altos muros quedaban pechados pola noite, a partir das 20 horas.

Detalle dalgúns murais: o da esquerda lembrando a conmemoración das folgas de fame (de membros do IRA); o segundo de cinco cubanos retidos en Miami na década anterior (XMLS)

Nos barrios protestantes hai edificios e/ou casas particulares nos que se fai ostentación da súa condición unionista británica, enarborando nas fachadas a bandeira británica (a clásica Union Jack ou Union Flag), a de Irlanda do Norte (a chamada Ulster Banner: unha conxunción da bandeira inglesa –a cruz vermella de san Xurxo sobre fondo branco- e a da provincia do Ulster –a palma dunha man no centro sobre a mesma cruz-) e mesmo a escocesa (a cruz branca de santo André sobre fondo azul); cómpre ter presente que os presbiterianos (calvinistas) norirlandeses son descendentes de colonos escoceses dos séculos XVII e XVIII.

As identidades dos moradores desta casa non
ofrecen dúbida (foto XMLS, desde o autobús)

Sen haber unanimidades por ningunha das partes, lembremos que a maior parte dos protestantes de Irlanda do Norte son unionistas e consideran a súa provincia (o Ulster) unha nación (Northern Ireland ‘Irlanda do Norte’) integrada no Reino Unido da Gran Bretaña (xunto coas outras tres: Escocia, Gales e Inglaterra). A maior parte dos católicos non pensan igual, pois para eles o Ulster (seis condados do que eles chaman The North of Ireland -‘o norte de Irlanda’- máis os outros tres da República de Irlanda) non ten as características propias dunha nación, senón que é unha provincia histórica da illa que debera estar integrada na República de Irlanda; ondean a bandeira tricolor republicana: verde, branca e laranxa. En 1920, cando se produciu a partición da illa, en Irlanda do Norte había 1.500.000 protestantes (presbiterianos e anglicanos) fronte a medio millón de católicos; hoxe hai máis igualdade numérica: protestantes 895.500 e católicos 737.500. Desde maio de 2007 o goberno autonómico é compartido entre o Partido Unionista Democrático e o Sinn Féin.

O curioso é que os deportes se organizan sobre a base dunha única Irlanda, toda a illa, sen ter en conta a división política. Este é o caso do fútbol gaélico, o rugby, o hockey, o baloncesto, o criquet ou o hurling. Por exemplo: o fútbol gaélico organízao por condados para toda a illa a Asociación Atlética Gaélica (GAA), desde 1887. No tocante ás seleccións nacionais, a de rugby -que participa no Torneo das Seis Nacións-, representa a toda a illa (República de Irlanda e Irlanda do Norte xuntas). A excepción é o fútbol (soccer), pois Irlanda do Norte -coma Gales e Escocia, nacións integrantes do Reino Unido- tamén ten selección propia. O seu futbolista máis famoso foi George Best, do Manchester United da década de 1970; a bebida acabou coa súa carreira e tamén coa súa vida; o aeroporto internacional de Belfast leva o seu nome. Non sabemos de ningún club de fútbol de Belfast ou de Irlanda do Norte medianamente coñecido, nin de que haxa unha Liga propia, como ten Escocia (Gales xa non, a proba é que na actualidade compiten na Liga inglesa dous equipos galeses: o Cardiff e o Swansea).
As simpatías dos supporters (seareiros) futbolísticos norirlandeses deben estar co Liverpool inglés (en Belfast vimos unha tenda deste club). O Liverpool Football Club é tamén o equipo inglés preferido dos outros irlandeses, quizais porque a partir da Gran Fame houbo moita emigración irlandesa a esta cidade. Ás veces no estadio de Alfield de Liverpool escóitase cantar a coro o retrouso da balada irlandesa The fields of Athenry con letra adaptada. Tamén a cantaron no tramo final do partido da Eurocopa 2012 entre as seleccións de España e da República de Irlanda os seareiros irlandeses, nun canto colectivo e patriótico para animar os seus xogadores, que xa ían perdendo por 4-0 (pode verse e escoitarse en youtube: http://www.youtube.com/watch?v=LuOYYHLZEQk). Os foros loaron moito este acto, pois os afeccionados irlandeses aceptaban a derrota pero seguían animando os seus xogadores lembrándolles unha das máis sentidas cancións irlandesas (a un condenado a presidio por roubar millo para alimentar a súa familia, na época da Gran Fame). O Celtic de Glasgow (Escocia), fundado por católicos irlandeses emigrados, tamén goza das simpatías dos irlandeses; ben que o notamos no pub do noso hotel de Dublín polos berros de alegría de todos os clientes cando este equipo lle dera a volta ó marcador nun partido da previa da Champions.

Rúa céntrica de Belfast (XMLS)

Detivémonos no centro da cidade e deu tempo para dar un breve paseo polas súas rúas máis céntricas na tarde solleira que afortunadamente nos tocou. Malia certos acontecementos recentes –non había moito tempo que volvera haber enfrontamentos entre as dúas comunidades-, pareceunos unha cidade moi tranquila, e case parecía imposible un enfrontamento tan sanguento durante tantos anos nunha cidade que apenas chega ós 300.000 hab (non máis grande que Vigo ou A Coruña) e que, por forza, todos os veciños se teñen que coñecer.

Entre outros edificios monumentais, vimos o City Hall, coa súa monumental cúpula –edificio iniciado en 1888 para conmemorar a declaración de Belfast como cidade pola raíña Vitoria- e a Albert Tower, unha torre que recorda o Big Ben do Parlamento Británico, dedicada ó príncipe Albert, o marido da raíña Vitoria.

Xunto a unha tenda da firma galega Zara o noso grupo atopou unha rapaza galega, chamada Adriana (de Padrón), que se achegou a nós ó nos escoitar falar en galego. Acababa de chegar de Galicia de volta das súas vacacións. Conseguira traballo na cidade a través da Rede, primeiro coma coidadora de nenos e agora nunha tenda de roupa. Emocionárase ó escoitar falar no noso idioma e, como aínda traía a morriña da casa, non puido resistir a tentación de botar unha parolada connosco (unha mostra máis de que a lingua de noso é o que máis nos identifica: é o noso escudo, xa o dicía o poeta).

Con Adriana (a da maleta), a moza padronesa que se emocionou ó escoitarnos falar en galego (XMLS)

Non deu tempo para achegarnos ó Museo do Titanic, situado no porto, preto dos famosos estaleiros Harland and Wolff, onde se construíra antes de 1912. O Museo inaugurouse en 2012 para conmemorar o centenario do afundimento do transatlántico. Como aconteceu co Museo Guggenheim de Bilbao, este de Belfast contribuíu sen dúbida a mellorar a estética dos docks da embocadura do río Lagan.

Como xa non estaba previsto, tampouco puidemos achegarnos á fortaleza de Carrickfergus, protectora de Belfast e da súa baía en séculos anteriores. Carrickfergusé, ademais, o título dunha das baladas máis bonitas e melancólicas da música irlandesa, interpretada por moitos grupos e cantantes (entre eles Van Morrison, natural de Irlanda do Norte).

Con certa melancolía –nós tamén- emprendemos a viaxe de volta a Dublín e Dùn Laoghaire. Á noite houbo cea de despedida no hotel Tara Towers, que fora a nosa última base operativa.

Atravesando o río Liffey e despedíndonos de Dublín, co noso “comandante ó volante”, Pablo Bustelo, levándonos ó aeroporto (XMLS)

Ó día seguinte, xoves 29, Pablo Bustelo deixounos no aeroporto dublinés para despegar no Aer Lingus ás 12,30 horas, e el continuou cara ó porto irlandés de Rosslare para embarcar no ferry en dirección a Cherburgo (Normandía), facendo o resto do camiño cara a Compostela por vía terrestre.

En menos de dúas horas chegamos ben a Lavacolla e, á saída, fixemos varias fotos de familia.

O 31 de agosto o xornalista que nos acompañou, A. Lavandeira, publicaría a súa segunda e última crónica da viaxe en La Voz de Galicia (edición de Carballo): "Fin a una profunda inmesión en el celtismo atlántico. El Seminario de Estudos Comarcais regresa de su viaje por las leyendas" : http://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2013/08/31/fin-profunda-inmersion-celtismo-atlantico/0003_201308C31C8991.htm

E, como dicía o coello Bugs Bunny… that’s all folks! THE END

Saves and sounds at Lavacolla Airport (foto Emilio Roca)

Admin

Irlanda, SEMESCOM, Viaxe a Irlanda

Uncategorized